فرا رسیدن نوروز باستانی، یادآور شکوه ایران، بر همه مردم پاک پندار و نیک کردار خجسته باد

فرا رسیدن نوروز باستانی، یادآور شکوه ایران، بر همه مردم پاک پندار و نیک کردار خجسته باد

جستجو

درباره بنیاد پیشگیری از آسیب های اجتماعی

powerpoint-clipart-best-clipart-presentation-600x400-1

آسیب شناسی  اجتماعی social-pathology مفهوم جدیدی است که از علوم زیستی گرفته شده و مبتنی بر تشابهی است که دانشمندان بین بیماری های عضوی و آسیب های اجتماعی(کجروی ها) قائل می شوند. واژه آسیب شناسی از دیدگاه پزشکی به فرایند ریشه یابی بیماری ها گفته می شود.

آسیب اجتماعی به هر نوع عمل فردی یا جمعی اطلاق می شود که در چارچوب اصول اخلاقی، عمل جمعی رسمی و غیر رسمی جامعه محل فعالیت کنشگران قرار نمی گیرد و در نتیجه با منبع قانونی و یا قبح اخلاقی و اجتماعی روبرو می گردد. به همین دلیل، کجروان سعی دارند کجروی ها خود را از دید ناظران قانون، اخلاق عمومی و نظم اجتماعی پنهان نمایند؛ زیرا در غیر این صورت با پیگرد قانونی ، تکفیر اخلاقی ، طرد اجتماعی مواجه می شوند.

آسیب های اجتماعی پدیده هایی واقعی، متغیر، قانونمند،  قابل کنترل و پیش گیری اند. کنترل پذیری آسیب های اجتماعی، شناخت علمی آنها را در هر جامعه ای برای پاسخ به پرسش های نظری، عملی و کاربردی از ایده ها و یافته های علمی تولید شده در برنامه ریزی های کوتاه و بلند مدت برای مقابله صحیح با آسیب های اجتماعی، درمان یا پیشگیری از گسترش و پیدایش آنها را ضروری و پر اهمیت می سازد.

آسیب شناسی اجتماعی

آسیب شناسی اجتماعی به بررسی انواع مشکلات می‌پردازد که در سطح اجتماعی مطرح هستند و سعی می‌کنند علل مختلف آنها را از جنبه‌های مختلف فردی، اجتماعی و غیره مورد بررسی قرار دهد.

آسیب های اجتماعی که به تعبیر بعضی از اندیشمندان حاصل و معلول مستقیم انقلاب صنعتی هستند، در اکثر جوامع وجود دارند و تاثیرات خود را می گذارند. اما آن چه جوامع مختلف را در این مورد از هم متفاوت می سازد، نوع نگرش این جوامع به علل به وجود آورنده آسیب ها و راهکارهای اصلاح و بهبود آن است. در مورد نگرش، آن چه مهم است این که این آسیب ها چرا به وجود آمده اند؟ آیا وجود آسیب ها در جوامع امری لازم و ضروری است یا می توان جامعه ای بدون آسیب داشت؟ پاسخ به این پرسش ها مستلزم شناخت نظریه های مختلف جامعه شناسی و روان شناسی است که هرکدام سعی درتبیین مسائل، آسیب ها و بحران های اجتماعی از نظرگاه های مختلف است. این دید گاه ها متاثر از باورهای سیاسی و اقتصادی هر جامعه است.

 

آسیب های اجتماعی از چند جنبه قابل بررسی هستند: 

  • از زوایه انسان، که هر انسان با هر دین، آئین، اعتقاد، فکر، مذهب، گرایش، مسلک و ارتباط با جناح یا حزب خاصی یا با ترحم یا با هدایت و یا با همراهی اعتقاد دارند که به گروه های آسیب پذیر یاری نمایند مثلاً  هر انسانی دوست دارد به پیرمرد یا پیرزنی کمک کند، هر انسانی دوست دارد به نابینایی کمک کند و …
  • از زاویه اجتماعی، اگر به این آسیب های اجتماعی به موقع رسیدگی نشود، افزایش جرم و جنایت را در پی دارد که مخرب انضباط اجتماعی است.
  • از جنبه سیاسی، که اگر توجه نشود کشور را به دامن بیگانگان سوق می دهد و به جای فرهنگ خودی فرهنگ بیگانه در کشور پیاده می شود و به اعتقادات دینی و مذهبی جامعه لطمه وارد می نماید. وجود آسیب های اجتماعی، بزرگ نمایی و تبلیغات دشمنان کشور را در پی دارد ضمن آنکه وجود آسیب های اجتماعی در کشور اسلامی عامل تبلیغ منفی بر ضد اسلام است لذا لازم است که آسیب های اجتماعی ریشه یابی شود و از کلی گویی در جامعه پرهیز گردد و با ارائه راهکارهای مدرن به جزئیات آسیب های اجتماعی توجه شود.

در برخورد با آسیب های اجتماعی، تقلید کورکورانه از بیگانگان جایز نیست. به دلیل اینکه آسیب های اجتماعی ارتباط کاملی با سنتهای هر جامعه دارد و الگو برداری از جوامع دیگر صلاح نیست.

سوال، وظیفه حکومت در این مورد چیست؟ حکومت خوب حکومتی است که برای حل آسیب های اجتماعی فرمول صحیح و منطقی، همراه با نو آوری و ارائه ابتکارات و خلاقیتها در جهت رسیدن به شکوفایی داشته باشد.

سیاست های اجتماعی هر جامعه ای روش های مختلفی را در برخورد با آسیب های اجتماعی پیشنهاد می کند. شیوه ی برخورد با این مسائل هم چنان که پیشتر گفته شد، ارتباط مستقیمی با این سیاست ها دارد. این سیاست ها را هم نهادهایی که در تمامی جوامع وجود دارد، تعیین می کند. در مورد راهکارهای اصلاح و بهبود آسیب های اجتماعی هم نظرگاه های مختلفی وجود دارد. عده ای روش انکار و پرده پوشی را تجویز می کنند و عده ای دیگر به روش های پلیسی و سرکوب اعتقاد دارند. جوامعی هم وجود دارند که به این مسائل نگرشی علمی و منطقی دارند و سعی می کنند با قبول وجود این آسیب ها، علت آن ها را با استفاده از روش های علمی بشناسند و برای حذف یا به حداقل رساندن آن ها از روش های منطقی سود ببرند. این جوامع، آنهایی هستند که در آن ها انباشت علمی صورت گرفته و در اثر ارتباط با فرهنگ های مختلف به سطحی از آگاهی رسیده اند که به حق آزادی و برابری انسان ها و حق برخورداری تمامی انسان ها از حقوق مادی و معنوی اعتقاد داشته باشند.

در جوامع مدرن امروز، تمایل بر این است که این سیاست ها هرچه بیشتر توسط نهاد آموزش و پرورش و نهاد خانواده به جامعه تزریق شده و نهاد سیاست حداقل دخالت را در این امور داشته باشد. اما در جوامعی که در آن ها نهاد سیاست قدرتمندتر است، این سیاست ها توسط این نهاد وضع و به جامعه دیکته می شود. تجربه نشان داده است که جوامع نوع اول در مهار بحران های اجتماعی موفق تر عمل کرده اند، چون مردم راهکارهای مقابله با آسیب های اجتماعی را وضع و از آن ها حمایت می کنند. اما در جوامعی که سیاست های اجتماعی را نهاد سیاست وضع می کند، لاجرم باید ضمانت های اجرایی آن ها را هم تعیین کند که در این حال استفاده از نیروهای حافظ قوانین و حامی نظام سیاسی مثل پلیس ضرورت پیدا می کند.

حمایت از آسیب دیدگان اجتماعی نیز به سیاست های اجتماعی مربوط است. دراین مورد نیز وقتی حمایت از آسیب دیدگان به طور کامل در اختیار نهاد سیاست قرار می گیرد، این نهاد از دیدگاه منافع خود به آن ها نگاه می کند، اما وقتی مردم یک جامعه به حمایت از این آسیب دیدگان می پردازند، بسیار عمیق تر و کامل تر عمل می کنند. چون مردم در متن این آسیب ها قرار دارند، آن ها را خوب می شناسند و برای حمایت از افرادی که دچار بحران هستند انگیزه های قدرتمندی دارند.

یکی از راهکارهای حمایت از آسیب دیدگان اجتماعی، سازمان ها و تشکل های غیر دولتی است. این سازمان ها که در تمامی جوامع ریشه دارند در عصر کنونی کارکردهای مختلف و موثری پیدا کرده اند و نقش مهمی در حیات جوامع ایفا می کنند. سازمان های غیردولتی با تاثیرگذاری در وضع و اجرای سیاست های اجتماعی، در نقش های مختلفی مثل مشاور دولت، منتقد دولت وگاه حتی به عنوان بازوی اجرایی سیاست های اجتماعی دولت ها فعالیت دارند. این سازمان ها با ویژگی های منحصر به فردی که دارند، امروزه به نماد حکومت مردم تبدیل شده اند و به نظر می رسد در هر جامعه ای که این سازمان ها فعال تر و گسترده تر عمل می کنند، آرمان حکومت مردم بر مردم دست یافتنی تر می نماید.

موضوعات مورد بحث در آسیب شناسی اجتماعی

آنچه روشن است این است که بحث آسیب شناسی اجتماعی عمدتا با مسائل و مشکلات سر و کار دارد. پژوهش ها و تحقیقات متعدد برای شناخت انواع این آسیب ها و علل بروز آنها صورت می‌دهد و نظریاتی را برای حل آن مسائل پیشنهاد می‌کند.

بر این اساس زمینه‌هایی چون فرهنگ و هنجارهای یک جامعه، ویژگی های اقتصادی و سیاسی و جغرافیایی یک جامعه نیز در حوزه مطالعات آسیب شناسی اجتماعی قرار می‌گیرد. چرا که بررسی آسیب های اجتماعی بدون در نظر گرفتن شرایط زمینه‌ای یک جامعه میسر نخواهد بود.

چه چیزی به عنوان آسیب شناخته می‌شود؟ حدود و ثغور آن چقدر است؟ عوامل زمینه ساز و علل آشکار کننده آن کدام ها هستند؟ در کدام طبقات گسترش بیشتری دارند؟ در کدام سنین گسترش بیشتری دارند؟ توانایی جامعه برای کنترل و نظارت بر آنها چقدر است؟ از چه راه هایی می‌توان به کاهش آنها مبادرت کرد؟ همه اینها سوالاتی هستند که در حوزه آسیب شناسی اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرند.

اهمیت آسیب شناسی اجتماعی

هر جامعه‌ای متناسب با شرایط خود، فرهنگ، رشد و انحطاط خود با انواعی از انحرافات و مشکلات روبروست که تاثیرات مخربی روی فرآیند ترقی آن جامعه دارد. شناخت چنین عواملی می‌تواند مسیر حرکت جامعه را بسوی ترقی و تعامل هموار سازد، بطوری که علاوه بر درک عمل آنها و جلوگیری از تداوم آن عمل با ارائه راه حل هایی به سلامت جامعه کمک نماید. به عنوان مثال مسأله اعتیاد را در نظر بگیریم. این مساله هم به عنوان یک مشکل فردی و هم یک معضل اجتماعی مطرح است. روشن است در سطح اجتماعی منجر به از بین رفتن نیروها و انرژی بارآور در جامعه می‌شود. شناسایی علل اساسی و کنترل آنها می‌تواند بسیاری از نیروهای از دست رفته جامعه را تجدید نموده، در مسیر کار سالم جامعه هدایت کند.

شیوه عمل آسیب شناسی اجتماعی

آسیب شناسی اجتماعی همچون سایر حوزه‌های اجتماعی و عللی، از شیوه عملی برای بررسی موضوعات مورد نظر خود استفاده می‌کند. به عبارتی برای مطالعه و بررسی علل، زمینه‌ها و راه حل ها در زمینه کجروی ها و آسیب ها، هم از لحاظ ذهنی به صورت شناخت مفاهیم خاص و هم به کمک ابزار وسایل تحقیق عینی به صورت پژوهش های علمی استفاده می‌شود. چنین پژوهش هایی پیرامون انحرافات اجتماعی به صورت تحقیق علمی به حدود ۸۰ – ۹۰ سال پیش باز می‌گردد. البته در آن زمان این پژوهش ها کمتر جنبه واقع بینانه داشته‌اند. ولی پس از مدتی پژوهش ها بر شالوده‌ای صحیح‌تر استوار شدند و تلاش شد از شیوه‌هایی که دقت و اعتبار بیشتری در برآورد مشکلات اجتماعی دارند استفاده گردد.

پرسشنامه‌های مختلف تهیه شد، شیوه‌های اعتباریابی و استفاده از روش های معتبر معمول شد و از اصول روش تحقیق که در علوم انسانی کاربرد مفیدی دارد، استفاده گردید. به این ترتیب اطلاعات لازم در زمینه انواع انحرافات و مشکلات در سطح یک جامعه جمع آوری گردید. این فعالیت ها سیر تکاملی خود را سیر می‌کند و همچون پیشرفت سایر علوم شیوه‌های متکامل تری برای بررسی و ارزیابی در زمینه آسیب های اجتماعی بدست می‌آید.

آسیب های اجتماعی مطالعه بی نظمی ها همراه با علل و انگیزه های پیدایی آنها و نیز شیوه های پیشگیری و درمان این پدیده ها، به انضمام مطالعه شرایط بیمار گونه اجتماعی است؛ زیرا خاستگاه اصلی آسیب ها و گژ رفتاری های اجتماعی را باید در کل حیات اجتماعی و نوع خاص روابط انسانی جستجو کرد. نابسامانی های اقتصادی – اجتماعی چون فقر، تورم، گرانی، بیکاری، فقدان امنیت مالی و حقوقی و دیگر عواملی که باعث محرومیت می شوند، زمینه مساعدی را برای انواع مختلف آسیب های اجتماعی چون خود کشی، سرقت، اعتیاد به مواد مخدر، الکیسم، فرزند آزادی، زورگیری، طلاق، گدایی و … فراهم می آورند. از این رو مفهوم آسیب شناسی گسترده وسیعی پیدا می کند و از ابعاد ارزشی و کاربردی فراوانی برخوردار می گردد.

مطالب موجود به سه بخش جداگانه و در عین حال به هم پیوسته، تقسیم شده است. بخش اول شامل چیستی آسیب های اجتماعی، کژرفتاری ها، جرایم و انواع آنها است و بخش دوم به تبیین سه گانه زیست شناختی، روان شناختی  و جامعه شناختی می پردازد و بخش سوم به بررسی برخی از انواع آسیب های اجتماعی خاص اشاره دارد. در این بخش سعی شده است هریک از آسیب های اجتماعی مورد بررسی دقیق قرار گیرد و با ذکر یک یا چند “مورد” نسبت به تبیین و ریشه یابی آنها اقدام گردد.

گونه شناسی آسیب های اجتماعی

در گونه شناسی آسیب های اجتماعی از ملاک های متفاوتی می توان استفاده نمود. این ملاک ها، در هر جامعه ای حداقل چهار خرده نظام فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی خاص دارند که در هر یک از این حوزه ها کنشگران فردی و جمعی می توانند با رعایت اصول و قواعد عمل جمعی مورد قبول در آن حوزه ها به چهار نوع سرمایه یا منبع ارزشمند-سرمایه فرهنگی یا دانش، سرمایه اجتماعی یا تعهد منزلت، سرمایه سیاسی یا قدرت و سرمایه اقتصادی یا ثروت- مورد نیاز هر جامعه دست یابند. هر نوع فعالیتی که خارج از چارچوب اصول و قواعد عام عمل جمعی برای رسیدن به منابع ارزشمند صورت گیرد، کجروی محسوب می شود. بنابر این، در مجموع با چهار گونه کجروی روبه رو هستیم.

تعریف و هدف های آسیب شناسی

در پزشکی به مطالعه و شناخت ریشه بی نظمی های ارگانیسم ( موجود زنده) آسیب شناسی می گویند. در مشابهت کالبد انسانی با کالبد جامعه (نظریه اندام وارگی) می توان آسیب شناسی را مطالعه و ریشه یابی بی نظمی های اجتماعی تعریف کرد. درواقع آسیب شناسی اجتماعی، مطالعه ناهنجاری ها و نابسامانی های اجتماعی نظیر  بیکاری، اعتیاد، خود کشی، روسپی گیری، رشوه خواری، ولگردی، زورگیری، گدایی و … همراه با علل و شیوه های پیشگیری و درمان آنها و نیز شرایط بیمار گونه اجتماعی است.

هدف ها و مقاصد آسیب شناسی اجتماعی را چنین می توان بر شمرد:

  • مطالعه و شناخت آسیب های اجتماعی و علل و انگیزه های پیدایی آنها و نیز بررسی شخصیت کژرفتاران و ویژگی های جسمانی، روانی، فرهنگی و اجتماعی آنان. شناخت درست درد ها و آسیب ها، نخسین شرط چاره جویی و بیش از نیمی از درمان است؛ درد تشخیص ناداده را درمان نتوان کرد؛ زیرا هر گونه ساختن بدون شناختن، تیر در تاریکی رها کردن است.
  • پیشگیری از آسیب های اجتماعی به منظور بهسازی محیط زندگی و جمعی خانوادگی. از آنجا که پیشگیری همواره ساده تر، عملی تر و کم هزینه تر از درمان است، دارای اهمیت بسیار می باشد.
  • درمان آسیب دیدگان اجتماعی یا بکارگیری روش های علمی و استفاده از شیوه های مناسب برای قطع ریشه ها و انگیزه های آنان.
  • تداوم درمان برای پیشگیری و جلوگیری از بازگشت مجدد کژرفتاری و بررسی شیوه های بازپذیری اجتماعی.
    در عصر ما پیشگیری مهم تر از درمان است. بسیاری از آسیب شناسان اجتماعی برآنند که برای مبارزه با کژرفتاری ها باید زمینه اجتماعی آنها را از میان برداشت و برای حصول این منظور رعایت دو اصل ضروری است.
  • از این رو با توجه به کلیه تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و عوامل زمینه ساز آسیبهای اجتماعی بر آن شدیم در چهار حوزه آموزشی(مهارتهای اجتماعی،فضای مجازی،اعتیاد و بیماریهای واگیر دار و غیر واگیر دار،بحران معنویت)در خدمت جامعه باشیم و آموزشهای لازم را در کنار دستگهای متولی که در تقسیم کار ملی وظایفشان مشخص گردیده قرار گرفته و به عنوان بازوی اجرایی این دستگاهها با کمک خود مردم به کاهش آسیب بپردازیم.
  • این بنیاد با هدفگذاری در چهار حوزه آموزش ،پرورش،فرهنگ و نظارت قصد دارد روند رو به تصاعد آسیبهای اجتماعی را کاهش دهد حوزه هایی که برای کاهش آسیب از الویتهای هر حکومت میباشد ولی در کشور ما متاسفانه مغفول مانده است.

– تأکید بر رویکرد سلامت محوری.

– توجه به آسیب اجتماعی بجای توجه صرف به آسیب­دیده اجتماعی.

توجه به سطوح مختلف پیشگیری:

سطح اول: اطلاع­ رسانی و آگاه سازی به آحاد جامعه با هدف ارتقاء سلامت افراد

سطح دوم: ارائه خدمات مناسبی و مداخله ­ای به افراد آسیب­دیده اجتماعی.

سطح سوم: توانمندسازی(قادرسازی بازتوانی) افراد آسیب­ دیده اجتماعی با هدف بازگشت آنها به زندگی سالم و مستقل و جلوگیری از گرایش مجدد آنان به آسیب­های اجتماعی.

– تأکید بر مشارکت فعال مردم و سازمان­های غیردولتی و گروههای خودیاری در تمامی سطح پیشگیری.

– پرهیز از رویکرد صرف سیاسی و امنیتی نسبت به آسیب­های اجتماعی.

– توجه بیشتر به آسیب اجتماعی در کنار توجه به آسیب­­دیدگان اجتماعی.

حساس­ سازی مردم و مسئولین نسبت به آسیب­های اجتماعی.

– استفاده مناسب از تمامی امکانات و فرصتها برای اطلاع­ رسانی و آگاه سازی در زمینه پیشگیری از آسیب­های اجتماعی با رویکرد علمی.

– گسترش خدمات مددکاری اجتماعی، روانشناسی و مشاوره.

– پرهیز از موازی کاری در ارائه خدمات از طریق هماهنگی میان دستگاه­های مسئول.

– توجه جدی به برنامه ریزی منطقه­ ای محلی و اجتماع محور در زمینه آسیب­های اجتماعی.

– بهره ­گیری از یافته­ های علمی و تجارب سایر کشورها در زمینه آسیب­های اجتماعی.

– اهتمام جدی به پژوهش­­های کاربردی و بنیادی در زمینه کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی با رویکرد ملی، استانی و منطقه­ ای.

– بهره­ گیری از روشهای متنوع و جذاب و متناسب با گروههای مختلف در اطلاع­ رسانی و آگاه­سازی

– بسط و گسترش روحیه نشاط و شادابی، اعتماد اجتماعی و تعمیق ارزشهای دینی و هنجارهای اجتماعی

– شناسایی نقاط آسیب­ زای اجتماعی.

– توجه به آموزش از قبیل آموزش رسمی(سواد آموزی)، مهارت­های زندگی و فنی و حرفه ­ای.

– تأکید بر بهره ­گیری از تمامی فرصت­ها و منابع موجود در جهت اجرای برنامه­ های مرتبط با  آسیب­های اجتماعی.

اقدامات مهم و اساسی:

با توجه به نقاط قوت و ضعف موجود در کشور در زمینه کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی و تهدیدها و فرصتها و محورهای پیش بینی شده در ماده ۹۷ قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اقدامات مهم و اساسی طرح جامع کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی در حوزه­ های مختلف به شرح ذیل پیش بینی شده است:

الف: دولت مکلّف است در جهت پیشبرد اهداف این طرح در زمینه کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی اقدامات ذیل را انجام دهد:

-تدوین سیاست­های اجتماعی کشور در زمینه آسیب­های اجتماعی تا پایان سال دوم برنامه چهارم توسعه کشور.

-تعامل با قوای مقننه و قضاییه جهت تصویب قوانین مورد نیاز در زمینه کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی.

– تعامل و همکاری دو جانبه یا چند جانبه با کشور­های مختلف در جهت تبادل اطلاعات و استفاده از تجارب آنها در زمینه کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی.

– تشکیل بانک اطلاعات آسیب­های اجتماعی کشور از طریق وزارت کشور( به تفکیک کشور، استان، شهرستان، شهر و تفکیک آسیب­ اجتماعی تا پایان سال سوم برنامه چهارم توسعه کشور.

الف- در حوزه پیشگیری سطح اول: اطلاع رسانی و آگاه سازی:

دستگاههای اجرایی ذیربط مکلّفند در جهت کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی در زمینه پیشگیری اولیه (سطح اول) از آسیب­های اجتماعی اقدامات ذیل را طی سال­های برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور انجام دهند:

– اجرای برنامه آموزش مهارت­های زندگی و مقابله با مشکلات با هدف پیشگیری از آسیب­های اجتماعی و روانی در مدارس مقاطع ابتدایی، راهنمایی و متوسطه در  در دوره ­های روزانه و شبانه روزی به عنوان واحدهای درسی، و یا سرفصل های دروس، برای دانش آموزان، معلمان و مسئولان مدارس و والدین دانش آموزان (وزارت آموزش و پرورش با همکاری سازمانهای غیردولتی از قبیل انجمن اولیاء و مربیان).

– آموزش مهارتهای زندگی به دانشجویان از طریق اختصاص دو واحد درسی به عنوان دروس عمومی برای دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی کلیه رشته ­های تحصیلی در دوره­های و شبانه (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی).

– آموزش مهارتهای زندگی به کودکان و مربیان مهدهای کودک دولتی و غیردولتی (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری سازمانهای غیردولتی).

– آموزش مهارتهای زندگی به کودکان بد سرپرست و بی­سرپرست تحت پوشش سازمانهای حمایتی، مربیان، مددکاران اجتماعی، مشاوران، روانشناسان و مسئولین مراکز (وزارت رفاه و تامین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری کمیته امداد، جمعیت هلال احمر و سازمانهای غیردولتی).

– گسترش برنامه های همیاران سلامت روان با هدف مشارکت مردم در پیشگیری اولیه (سطح اول) از آسیب­های اجتماعی و (وزارت رفاه و تامین اجتماعی- سازمان بهزیستی با همکاری وزارت خانه­های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی و سازمانهای غیردولتی).

– آموزش شهروندی در مدارس (وزارت رفاه و تامین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری وزارت آموزش و پرورش).

– فراهم کردن زمینه آموزش پیش از ازدواج (سازمان بهزیستی کشور با همکاری وزارتخانه­

های آموزش و پرورش، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، علوم و تحقیقات و فناوری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، کمیته امداد، سازمان صدا و سیما و سازمانهای غیردولتی).

– تقویت و گسترش آموزش زندگی خانواده برای افراد متأهل (پس از ازدواج) (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری سازمانهای دولتی مرتبط و سازمانهای غیردولتی).

– ارتقاء سطح آگاهی اساتید دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، معلمان، قضات، اعضای شورای حل اختلاف، مسئولین سازمان های ذیربط، کارمندان، سربازان، مربیان، مددکاران اجتماعی، روانشناسان، مشاوران، پرسنل نیروی انتظامی و نظامی، تهیه­کنندگان برنامه­های سینما و رادیو و تلویزیون، روحانیون، کارگران، و… در زمینه آسیب­های اجتماعی (وزارت آموزش و پرورش علوم تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری دستگاههای دولتی و نهادی عمومی، از قبیل نیروی انتظامی، وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی، وزارت دادگستری، شرکت­های و مؤسسات دولتی و وابسته دولت، سازمان صدا و سیما و سایر رسانه های مکتوب و غیرمکتوب و سایر دستگاههای ذی­ربط و سازمانهای غیردولتی).

– ایجاد پایگاه سلامت اجتماعی در محلات و مناطق اسکان غیررسمی(حاشیه­نشین) و آلوده با هدف پیشگیری از آسیب­های اجتماعی (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری سازمانهای دولتی مسئول و سازمانهای غیردولتی).

– تقویت و گسترش فعالیت ورزش همگانی در مناطق و محلات ایجاد نشاط و شادابی در جامعه با اولویت مناطق آسیب­زا و محروم (سازمان تربیت بدنی با همکاری فدراسیون­ها و هیئت­های ورزشی).

-تهیه فیلمهای مختلف سینمایی، سریالها، تیزرهای آموزشی و… با هدف افزایش اطلاعات در زمینه پیشگیری سطح اول از آسیب­های اجتماعی (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیما با همکاری دستگاههای تخصصی ذیربط و سازمانهای غیردولتی).

-تقویت و گسترش مراکز مشاوره حضوری و غیرحضوری (تلفن ۱۴۸) (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور، وزارتخانه­های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، نیروی انتظامی و سازمانهای غیردولتی دارای مجوز از مراجع ذیصلاح از قبیل سازمان ملی جوانان، سازمان بهزیستی کشور).

-تقویت و گسترش برنامه­های آموزش هنجارها و ارزش­های دینی در میان آحاد با تأکید بر کودکان، نوجوانان و جوانان با استفاده از روشهای جذاب و متنوع(وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- سازمان تبلیغات اسلامی با همکاری سازمان صدا و سیما و سایر سازمانهای ذیربط و سازمان­های غیردولتی)

– تقویت و گسترش خدمات مشاوره، روانشناسی و مددکاری اجتماعی در مراکز نیروی انتظامی یا هدف پیشگیری از آسیب­های اجتماعی وزارت کشور- نیروی انتظامی).

– آموزش همگانی (حضوری و غیرحضوری) به مردم در زمینه آشنایی با آسیب­های اجتماع شایع و در حال شیوع با توجه به اطلاعات مراجعه کنندگان به نیرو (وزارت کشور- نیروی انتظامی)

-اجرای برنامه­های مرتبط با پیشگیری از خشونت خانگی (کودک­آزاری و همسرآزاری) (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری سازمان صدا و سیما و سایر سازمانهای دولتی ذیربط و سازمان غیردولتی).

– ارائه آموزش­های لازم به خانواده­ های زندانیان با هدف پیشگیری از آسیب­های اجتماعی. (سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی با همکاری وزارت رفاه و تامین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور، کمیته امداد و سازمانهای غیردولتی از قبیل انجمن حمایت از خانواده زندانیان).

ب- در حوزه پیشگیری سطح دوم: ارائه خدمات (مداخلات):

دستگاههای اجرای ذیربط مکلّفند در جهت ارائه خدمات و مداخلات به موقع و تخصصی به افراد در معرض آسیب و آسیب­دیده اجتماعی اقدامات ذیل را طی سالهای برنامه چهارم توسعه انجام دهند:

– توسعه و تقویت مراکز مداخله در بحرانهای فردی، خانوادگی، اجتماعی(اورژانس­های اجتماعی) با هدف حمایت و ارائه خدمات تخصصی و به موقع به افراد با مشکلاتی از قبیل کودک آزاری، همسرآزاری، اقدام به خودکشی، فرار از منزل، انحرافات اخلاقی، زنان آسیب­دیده اجتماعی، زوجین متقاضی طلاق، افراد دارای اختلال هویت جنسی و…. (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری وزارتخانه­ های کشور- نیروی انتظامی و سازمان ثبت احوال، دادگستری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کار و امور اجتماعی- سازمان آموزش فنی وحرفه­ا ی، سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی، سازمان پزشکی قانونی و….سازمان­های غیردولتی).

– تقویت و گسترش خط تلفن اورژانس اجتماعی (تلفن ۱۲۳) برای ارائه خدمات (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور).

– تقویت و گسترش مراکز مداخلات خانواده درمانی به منظور کاهش طلاق (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری وزارت دادگستری و سازمانهای غیردولتی).

توسعه و تقویت خانه­ های سلامت برای حمایت از دختران بالای ۱۸ سال بی­ سرپرست (که هیچگونه مشکل اخلاقی ندارند) (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری وزارت دادگستری).

– تقویت مراکز تشخیص و جایگزینی کودکان کار و خیابان با هدف شناسایی، جذب طبقه­ بندی، و توانمندسازی آنان.(سازمان بهزیستی کشور با همکاری دستگاههای ذیربط از قبیل       وزارتخانه ­های کشور- نیروی انتظامی، دادگستری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کار و امور اجتماعی- سازمان آموزش فنی و حرفه­ای و سایر دستگاههای مسئول در این زمینه و سازمانهای غیردولتی).

– تقویت مراکز بازپروری زنان آسیب­دیده اجتماعی با هدف ارائه خدمات(به صورت متمرکز و غیرمتمرکز) تخصصی به آنان (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری وزارت کشور- نیروی انتظامی، وزارت دادگستری، سازمان پزشکی قانونی، سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی).

– ارائه خدمات روانشناسی و اجتماعی در کنار ارائه خدمات پزشکی به کسانی که اقدام به خودکشی کرده­ اند و به مراکز درمانی مراجعه می­کنند. (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور و سازمانهای غیردولتی).

– گسترش خدمات مددکاری اجتماعی و روانشناسی در مراکز نیروی انتظامی و قضایی با هدف استفاده از نظرات این متخصصان در صدور احکام و تعیین نوع مجازاتها و ایجاد مصالحه بین شاکی و متشاکی بویژه در زمینه جرایم جوانان و نوجوانان (وزارت کشور- نیروی انتظامی و وزارت دادگستری با همکاری وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور، سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی و سازمانهای غیردولتی).

– حمایت درمانی، روانی و اجتماعی از افراد دارای اختلال هویت جنسی(وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری وزارتخانه ­های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دادگستری، کشور- سازمان ثبت احوال کشور، سازمان پزشکی قانونی و سازمانهای غیردولتی)

– انجام اقدامات در زمینه تکدی­گری (متکیدان) (وزارت کشور با همکاری سایر دستگاههای ذیربط از قبیل: وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور، کمیته امداد، وزارت بهداشت، درمان، آموزش پزشکی، نیروی انتظامی، وزارت دادگستری، شهرداری­ها، سازمان آموزش  فنی و حرفه­ای، وزارت کار و امور اجتماعی، و سازمانهای غیردولتی).

– شناسایی به موقع افراد در معرض آسیب و آسیب­دیده اجتماعی (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری وزارت­خانه ­های آموزش و پرورش، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت کشور- نیروی انتظامی، سازمان پزشکی قانونی).

– شناسایی مناطق و کانونهای آسیب­ زا و انجام مداخلات اجتماعی، روانی و… در این مناطق (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری وزارت کشور و سایر ذیربط دولتی و سازمانهای غیر دولتی).

ج- در حوزه پیشگیری سطح سوم: بازتوانی و توانمندسازی:

و: دستگاههای اجرایی ذیربط مکلّفند در جهت بازتوانی افراد آسیب­ دیده اجتماعی و فراهم کردن زمینه بازگشت آنها به جامعه و زندگی سالم اقدامات ذیل را انجام دهند:

– فراهم کردن زمینه آموزش مهارت فنی و حرفه­ای به افراد آسیب دیده اجتماعی( سازمان آموزش فنی و حرفه­ای و سازمان بهزیستی کشور و سایر دستگاههای ذیربط و سازمان­های  غیر دولتی )

-فراهم کردن زمینه اشتغال افراد آسیب­ دیده اجتماعی از طریق کاریابی، خود اشتغالی، وام اشتغال، و…(وزارت کار و امور اجتماعی، سازمان بهزیستی کشور، سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی، بانکها، سایر دستگاههای ذیربط، سازمانهای غیردولتی).

– فراهم کردن زمینه حمایت از خانواده­های افراد آسیب­ دیده اجتماعی با هدف جلوگیری از گرایش آنان به آسیب­های اجتماعی (سازمان بهزیستی کشور با همکاری دستگاههای ذیربط و سازمانهای غیردولتی).

تقویت خدمات پیگیری پس از ترخیص به افراد آسیب­دیده اجتماعی با هدف جلوگیری از گرایش مجدد آنان به آسیب­های اجتماعی از طریق تقویت خدمات مددکاری اجتماعی(سازمان بهزیستی کشور با همکاری دستگاههای ذیربط و سازمانهای غیردولتی).

فراهم کردن زمینه پذیرش افراد آسیب ­دیده اجتماعی در خانواده و جامعه با هدف بازگشت آنها به زندگی مناسب و سالم از طریق اطلاع رسانی مناسب و تصویب قوانین مورد نیاز(دستگاههای ذیربط از قبیل سازمان بهزیستی کشور، سازمان صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمانهای غیردولتی).

د: فرابخشی و ملی و بین المللی:

در حوزه فرابخشی ملی و بین المللی اقدامات ذیل باید انجام شود:

-هماهنگی بین سازمانهای مسئول و ذیربط در حوزه آسیب­های اجتماعی با هدف جلوگیری از انجام کارهای موازی (وزارت کشور (ازطریق شورای اجتماعی کشور).

– تشکیل بانک اطلاعات آمار آسیب­های اجتماعی کشور به تفکیک کشور، استان، شهرستان، شهر. (وزارت کشور با همکاری سازمانهای مسئول و ذیربط).

– تشکیل بانک اطلاعات منابع موجود(مقالات، تحقیقات، گزارشها، مراکز ارائه کننده خدمات اعم از دولتی و غیردولتی)در زمینه آسیب­های اجتماعی.(وزارت رفاه و تأمین اجتماعی با همکاری سازمانهای مسئول و ذیربط).

– گسترش و تقویت همکاری­های بین المللی و منطقه­ای با هدف استفاده از تجارب و اطلاعات مناسب سایر کشورها در زمینه کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی (وزارت و تأمین اجتماعی).

ه: امور حقوقی و قضایی:

در حوزه امور حقوقی و قضایی ذیل لازم است انجام شود:

– انجام بررسی­های حقوقی با هدف اصلاح، تغییر و تصویب قوانین مرتبط در زمینه آسیب­های اجتماعی(وزارت دادگستری با همکاری وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی، وزارت کشور- نیروی انتظامی و سایر دستگاه­های مسئول و ذیربط و سازمان های غیردولتی و همکاری سایر قوا).

– استفاده از مجازات­های جایگزین زندان برای برخورد با آسیب­دیدگان مشمول مجازات. (وزارت دادگستری). تسریع در رسیدگی به پرونده­های آسیب­دیدگان اجتماعی در واحدهای قضایی و انتظامی (وزارت دادگستری با همکاری وزارت کشور- نیروی انتظامی

و: نظارت و ارزشیابی:

به منظور نظارت و ارزشیابی اقدامات انجام شده اقدامات ذیل باید انجام شود:

دستگاه­های مسئول و همکار مرتبط با طرح مؤظف هستند گزارش عملکرد اقدامات انجام شده را در هر سه ماه یکبار در کار گروه اجتماعی از کارگروه­های زیر مجموعه شورای توسعه و    برنامه­ ریزی استان ارائه نمایند.

– کار گروههای اجتماعی استانها مؤظف هستند گزارش سه ماهه عملکرد دستگاههای مسئول و همکار مرتبط با طرح را هر سه ماه یک بار کارگروه پدیده­ ها، آسیب­ها و ناهنجاری­های اجتماعی از کار گروههای شورای اجتماعی کشور ارائه نمایند.

کارگروه پدیده ­ها، آسیب­ها و ناهنجاری­های اجتماعی کشور مؤظف است گزارش عملکرد دستگاهها را هر شش ماه یکبار به شورای اجتماعی کشور ارائه نماید.

ز: سایر موارد:

برخی از فعالیت­های دیگر در زمینه طرح عبارتند از:

– کلیه سازمانهای مسئول و همکار مرتبط با طرح می­توانند با توجه به وظایف در راستای اهداف طرح اقدام به انجام پژوهش­های بنیادی و کاربردی نمایند.

– سازمان مدیریت و برنامه­ ریزی کشور مؤظف است با ایجاد هماهنگی­ های لازم درون سازمانی و برون سازمانی زمینه لازم را فراهم کند تا اهداف، برنامه­ ها و فعالیت­های مندرج در طرح در موافقتنامه ­های دستگاههای اجرایی درج گردد.

ح: منابع مالی:

منابع مالی طرح عبارتند از:

– منابع دولتی شامل اعتبارات­ مصوب در بودجه های سالانه­ دستگاه­های اجرایی ذیربط.

– منابع غیر دولتی شامل هدایا و کمک­های مردمی ( اشخاص حقیقی وحقوقی).

– مشارکت سازمانهای غیر دولتی.

– مشارکت گروههای هدف( خودیاری).

سیاست های اجرایی:

– ایجاد زمینه­ های مساعد برای رشد وتعالی گروههای آسیب­ پذیر با تأکید ویژه بر حمایت از بانوان و جوانان.

– احترام به کرامت انسانی، رعایت حقوق گروههای هدف و ایجاد تعهد، مسؤلیت­ پذیری و صداقت نسبت به مأموریت­های محوله.

– ایجاد نگرش سیستمی، علمی، فراگیر و مثبت مسؤولان و متخصصان استان به آسیب­های اجتماعی

– همسویی و تقـویت فعالیتهای دستگاه­های اجرایی جهت ساماندهی و توانمندسازی آسیب دیدگان اجتماعی.

– ایجاد وحدت رویه و همکاری (کمی و کیفی) بین بخش دولتی و مردم نهاد در جهت کاهش و کنترل آسیب­ها.

– بهره­ گیری بهینه از منابع موجود در جهت توانمندی سازی افراد در معرض آسیب و آسیب­ دیده.

– ایجاد و تقویت الگوهای مطلوب و متناسب با ساختارهای فرهنگی استان.

– فرهنگ­سازی در زمینه پیشگیری از کلیه آسیب­های اجتماعی بویژه پیشگیری از مصرف مواد مخدر و تلاش در جهت کاهش تقاضا.

– تأکید بر محوریت مشارکت و همبستگی اجتماعی در تمام فعالیتها.

– سرعت، دقت و کیفیت در ارائه خدمات رفاهی اجتماعی.

– متمرکز نمودن عمده فعالیت­های مادی و معنوی بر روی گروه­های در معرض آسیب بالا (جوانان و زنان)

راهبردها:

تقویت برنامه­ های توانمندسازی فردی و اجتماعی افراد:

– تقویت و تحکیم مبانی اعتقادی و ایمانی جامعه با اولویت مهدهای کودک، مدارس و دانشگاه­های مختلف.

– ایجاد زمینه­های گرایش به مصادیق دینداری با تأکید بر شناخت مرجعیت و پیروی از آن (مسأله تقلید).

– ارتقاء سطح بهداشت روان افراد جامعه.

– ارتقاء سطح مهارتهای زندگی مردم و فرهنگ کارآفرینی.

– افزایش و ارتقاء امید به زندگی و رضایت مندی مردم.

– ایجاد زمینه فعالیت اقشار آسیب­ پذیر حول محور مسائل اجتماعی و استفاده از توانائیهای آنان.

ارتقاء کیفی سطح فعالیت نهادها و دستگاههای متولی حمایت و ارائه خدمات اجتماعی:

– تقویت و غنی ­سازی دوره های آموزشی ضمن خدمت و بازآموزی کارکنان ادارات مرتبط با مسائل اجتماعی.

– تقویت توان و ثبات مدیریتی دستگاههای حمایتی دولتی.

– الزام دستگاههای مرتبط با مسائل اجتماعی جهت ثبت آمار آسیب­های اجتماعی و در دسترس بودن آمار برای سازمانها و نهادهای اجتماعی ذیربط.

– تقویت، آموزش و نظارت بر فعالیت سازمانهای مردم نهاد فعال در زمینه آسیب­ها و مسائل اجتماعی.

– شناساندن و معرفی مراکز متولی حمایت و ارائه خدمات اجتماعی به آحاد جامعه.

– ایجاد فرصت­های شغلی جدید و پایدار جهت افراد در معرض آسیب آسیب ­دیده.

– توجه کافی و مناسب به اوقات فراغت جوانان و توسعه امکانات ورزشی، تفریحی و فرهنگی سالم.

– تقویت نقش وسایل ارتباط جمعی در زمینه پیشگیری از مشکلات، انحرافات و آسیب­های  روانی- اجتماعی.

– توانمند­سازی و کارآمد نمودن مدیریت فرهنگی استان در راستای آشنایی و پیشگیری از وقوع آسیب­های اجتماعی.

چالشها و تنگناها

چالشها و تنگناهای اساسی و مهم (موانع پیش رو برای اصلاح موجود و اجرای برنامه­ های کنترل و کاهش در آینده)

چالش در سطح خرد (مشکلات در سطح فردی و خانوادگی)

– نابسامانی ناشی از تغییر برخی از کارکردها و وجود اختلال در ایفای نقشهای درونی خانواده (کاهش نقش تربیتی والدین).

– درگیربودن بخش قابل توجهی از خانواده­ ها با مشکلات اقتصادی، معیشتی و عدم امکان تخصیص وقت مناسب برای مداخله در تربیت فرزندان.

– افزایش موقعیتهای استرس­ زای فردی و ضعف مهارت­های مقابله­ای و انطباقی.

– تعدد دستگاه­های مداخله کننده و ناهماهنگی بین آنها در خصوص برخورد با آسیب­های اجتماعی.

– فرایندهای کند دیوان سالارانه که مانع از تحقق برنامه­ ها، متناسب با شرایط اجتماعی می­شوند.

– کم استفاده نمودن از نیروی انسانی موجود (سرمایه انسانی) جهت برنامه­ ریزی برای کاهش آسیب­های اجتماعی.

چالشها در سطح کلان:

(موانع در سطح برنامه ریزیهای کلان سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی)

– فقدان نظام ارزیابی و نظارت بر فعالیت­های حوزه امور اجتماعی.

– تناسب نداشتن امکانات، توجهات، اعتبارات اختصاص یافته با حجم نیازهای مد اخلاقی مرتبط با آسیبهای اجتماعی.

اقدامات اولویت­ دار:

اولویت ارتقاء رفاه و پیشگیری از مشکلات اجتماعی:

– تلاش در جهت ساماندهی و رفع نیازهای ضروری زندگی: اشتغال، ازدواج، مسکن،… و      برنامه­ریزی جهت استفاده بهینه از اوقات فراغت گروههای مختلف جامعه.

– تقویت نقش وسایل ارتباط جمعی در زمینه پیشگیری از مشکلات، انحرافات و آسیبهای  روانی- اجتماعی.

– تأکید بر مقتدرسازی فردی (روانشناختی)، خانوادگی و سازمانی (سازمان مقتدر و مقتدرکننده) از طریق:

– آموزش و تقویت فرهنگ کارآفرینی متناسب با شرایط فرهنگی، اقتصادی و اقلیمی استان.

– تقویت توانایی­ها و مهارتهای زندگی و شغلی آحاد مردم استان.

– تشویق افراد به اصلاح سبک زندگی به منظور دست­یابی به زندگی سالم.

– آموزش تاب آوری با هدف به سلامت گذشتن از آسیب­های اجتماعی، ناملایمات و سختی­های زندگی و رسیدن به رشد مضاعف در این فرایند.

– تقویت مداوم توانایی­های مدیریتی سازمانهای (دولتی و غیردولتی) رفاه اجتماعی.

– برقراری و تقویت نظام ارجاع در سازمان­های رفاه اجتماعی.

 آموزش مهارتهای زندگی و مهارتهای مقابله با مشکلات و بحرانها، آموزش حقوق شهروندی و قانون مداری به همه اقشار جامعه علی الخصوص افراد در معرض آسیب 

اقدامات اولویت­دار در برنامه­ ها و سیاست­های اجرایی:

– ارتقاء سطح فعالیتهای علمی، پژوهشی و تشکیل شبکه­ها یا انجمن­های تخصصی مربوط به مسائل اجتماعی.

– پیشگیری و کنترل آثار سوء تصمیمات و سیاست­های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی.

– تقویت روابط متقابل و روحیه تعاون و همکاری بین مردم استان.

– تقویت شبکه­ های حمایتی غیردولتی و اجتماعی از قبیل خانواده­  ها، اجتماعات محلی و گروههای همتا.

– تقویت و اصلاح روابط سازمانهای دولتی و مردم نهاد حول محور ارائه خدمات اجتماعی.

– تقویت همه جانبه نهادها و سازمانهای ارائه دهنده خدمات اجتماعی.

– توصیه بر تعامل قوه قضاییه با سازمانهای حمایتی و اجرای طرح دادگاه درمان مدار.

– تقویت نظام بیمه­ به خصوص بیمه ­های مربوط به رفاه و تأمین اجتماعی.

 

اقدامات اولویت­دار در سطح کاهش آسیب­های اجتماعی (کاهش فشارهای اجتماعی):

– پیشگیری اولیه از بروز آسیب­های اجتماعی از طریق اصلاح برنامه های آموزشی و پرورشی در بین دانش آموزان و دانشجویان متناسب با آسیب­های شایع موجود در استان.

– تامین حداقل نیازهای اساسی مردم استان.

– تقویت و گسترش خدمات مشاوره و روانشناختی (از نظر کمی و کیفی).

– تقویت امنیت فردی و اجتماعی در حوزه­ های شغلی و حرفه­ای، جنسیتی، قومی، سیاسی، سلامت و مسکن و…

– فرهنگ سازی برنامه های مشارکت طلبانه و مبتنی بر اجتماعات محلی.

– تقویت سازمانهای مردم نهاد فعال در زمینه آسیب­ها و مشکلات اجتماعی بویژه تشکلهای مردمی (CBO) در سطح محله­ ها، مدارس، دانشگاهها، محیط­های کار و سایر اجتماع­های محلی.

– ترغیب و تقویت بخش خصوصی جهت مشارکت بیشتر این بخش در حوزه­ های امور اجتماعی.

– تقویت گروههای اجتماع محور با گرایش پیشگیری از اعتیاد و سایر آسیب­های اجتماعی در محلات، محیط کار، آموزشگاهها و دانشگاههای استان.

تأکید بر رویکرد علمی در تدوین برنامه­ ها از طریق:

– تقویت فن­آوری اطلاعات در سازمانهای مسئول خدمات اجتماعی.

– تشکیل بانک اطلاعات آسیب­ها و مشکلات اجتماعی.

– توسعه کمی و کیفی پژوهش­های مرتبط با رفاه اجتماعی و کاربردی نمودن یافته­ های پژوهشی در سیاستهای اجرائی استان.

– تأسیس و راه­ اندازی رشته­ های مرتبط با آسیب­ها و مسائل اجتماعی شایع در دانشگاههای استان.

– آموزش و بازآموزی نیروی انسانی فعال در عرصه کنترل آسیب­های اجتماعی (دولتی و مردم نهاد).

– شناسایی مشکلات اجتماعی و تعیین اولویتهای مداخله­ ای در گروههای آسیب­ دیده.

– ارتقاء و تقویت نظام آموزشی و پرورشی جهت پیشگیری از مهاجرت نیروی انسانی.

 

پیشنهادات و راهکارهای کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی:

۱- راهبردهای مؤثر جهت کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی باید در سه سطح خرد (متناسب با ویژگی­های فردی آسیب­دیدگان)، سطح میانی(نهادهای اجتماعی مانند خانواده، مدرسه، دستگاه­ها و نهادهای مسئول و سازمانهای غیردولتی) و در سطح کلان (سیاست­های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی) باید مورد، توجه واقع شود.

۲- توجه و اهتمام به اهمیت پیشگیری اولیه از آسیب­های اجتماعی در مدارس، دانشگاهها، رسانه­ های جمعی و دستگاهها و….

۳- توجه جدی به آسیب­های اجتماعی در قوانین و مصوبات.

۴- تدوین و اجرای برنامه جامع ملی برای کاهش و کنترل آسیب­های اجتماعی (برنامه چهارم توسعه) در استانها.

۵- فعال شدن سازمانهای غیردولتی در زمینه کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی.

۶- تشکیل و برگزاری شورای اجتماعی استان و شورای برنامه ریزی و توسعه و ایجاد کار گروههایی با هدف هماهنگی بین سازمانهای مسئول در زمینه مسائل و آسیب­های اجتماعی.

۷- آشنایی سازمانها و ادارات استان با سطوح مختلف پیشگیری آسیب­های اجتماعی.

۸- وجود نهادها و ساختارهای مناسب برای مداخله در بهبود امور اجتماعی و آسیب­های اجتماعی.

۹- توجه و اهتمام ویژه مسئولین و مردم نسبت به روند نامناسب آسیب­های اجتماعی در جامعه.

۱۰- تاکید مدیریت آسیب­های اجتماعی باید بر نقش حساس و تأثیرگذار نهادهای مردمی و سازمان­های غیردولتی (NGO) از نظر تعامل و همکاری با دولت و توانمند سازی و تجهیز جامعه و اقشار آسیب­پذیر باشد.

۱۱- تقویت رویکرد استفاده از پژوهش­های کاربردی و راهبردی و استفاده از یافته­ ها و نتایج علمی آنها.

۱۲- فراگیر شدن آموزش مهارتهای زندگی اجتماعی در همه مقاطع سنی.

۱۳- تغییر نگرش مسئولین قضایی و انتظامی در استفاده از روشهای صرف انتظامی و قضایی.

۱۴- نهادینه شدن ارزشها و هنجارهای دینی و اجتماعی جامعه.

۱۵- توجه به اشتغال مناسب افراد آسیب­دیده اجتماعی.

۱۶- آموزش مهارتهای فنی و حرفه­ای به صورت رایگان به افراد معرض آسیب یا آسیب­دیدگان اجتماعی.

۱۷- گسترش و همکاری نهادهای آموزشی و رسانه­ های جمعی اطلاع ­رسانی به افکار عمومی جامعه در جهت افزایش سطح آگاهی مردم از آسیب­های اجتماعی.

۱۸- آموزش نیروی انسانی متخصص در زمینه آسیب­های اجتماعی (پیشگیری، کنترل و کاهش).

۱۹- توجه به موضوع آسیب­های اجتماعی در قوانین و مصوبات از جمله؛ سند چشم انداز بیست ساله و قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور برخی و مصوبات    منطقه­ ای.

۲۰- ایجاد حساسیت در سازمان­های دولتی و غیردولتی در خصوص حمایت همه جانبه از افراد آسیب­دیده اجتماعی.

۲۱- آشنایی کلیه دستگاهها و سازمانهای دولتی و غیردولتی یا آسیب­های شایع در استان و همکاری در جهت کنترل و کاهش آن.

۲۲- برگزاری کنگره ­های علمی- تخصصی در خصوص آسیب­های اجتماعی.

۲۳- توجه و اهتمام ویژه به رویکردهای علمی، اجتماع محور در برنامه­ ریزی­های دستگاههای ذی­ربط استان.

۲۴- استقبال و همکاری مؤسسات غیردولتی (NGO) استان در جهت متعامل و ارتباط بیشتر یا سازمان بهزیستی در جهت کاهش و کنترل آسیب­های اجتماعی.

۲۵- وجود اراده و نگرش مثبت کلیه ارگانها نسبت به پیشگیری از آسیب­های اجتماعی در سطوح مختلف.

۲۶- آشنایی سازمانها و ادارات دولتی و غیردولتی استان با اهداف و رسالت سازمان بهزیستی در خصوص کاهش و کنترل آسیب­های اجتماعی.

۲۷- افزایش مراکز تخصصی مشاوره، مددکاری، حقوق و….. در زمینه پیشگیری از بروز آسیب­های اجتماعی.

۲۸- تأمین اعتبار مورد نیاز دستگاههای ذی­ربط برای اجرای فعالیتها و برنامه های آسیب­­های اجتماعی در جامعه.

۲۹- سیاستگذاری و برنامه ریزی مناسب دستگاههای ذی­ربط در خصوص کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی مطابق با شرایط بومی، تنوع قومی، فرهنگی، جوان بودن، جمعیت و… استان صورت گیرد.

۳۰- افزایش و رشد واحدهای درسی مرتبط با آسیب­های اجتماعی در دانشگاهها و نهادهای آموزشی.

۳۱- توجه و اهتمام خانواده ها در تربیت فرهنگی و عاطفی کودکان نوجوانان و جوانان.

۳۲- جمع آوری و طبقه­بندی آماری دقیق از آسیب­دیدگان اجتماعی است.

۳۳- بوجود آمدن تشکیل دادگاههای تخصصی و ویژه مربوط به اطفال و نوجوانان آسیب­دیده در استان.

۳۴- تدوین بانک اطلاعات جامع در زمینه آسیب­ها و آسیب­­دیدگان اجتماعی در کشور و استدلال.

۳۵- گسترش امکانات تفریحی و ورزشی و گذراندن اوقات فراغت نوجوانان و جوانان بالخص در مناطق محروم و آسیب­ زای استان.

۳۶- ارائه خدمات اورژانس اجتماعی در سراسر استان.

۳۷- یکپارچگی و هماهنگی در سیاستها و خط­ مشهای کل دستگاههای فرهنگی برای شناسایی و پیشگیری آسیب­های اجتماعی بخصوص در خانواده.

۳۸- شناسایی مشکلات و نیازهای خانواده در بخشهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و بهداشتی و یکپارچگی بودن همه دستگاهها بخصوص فرهنگی در کاهش نابرابریهای جنسیتی و فراهم کردن زمینه برای مشارکت همه جانبه با خانواده در همه عرصه­ ها.

۳۹- تدوین و تهیه شناسنامه آسیب­های اجتماعی.

۴۰- افزایش حساسیت و مشارکت مردم برای با مقابله با آسیب­های اجتماعی.

۴۱- فرهنگ ­سازی و اطلاع ­رسانی درخصوص مشارکت­های مردمی در زمینه­ های مختلف آسیب­های اجتماعی.

۴۲- تقویت و توسعه ارتباطات اجتماعی سازمان بهزیستی با بخشهای غیردولتی و خیریه و جلب مشارکتهای آژانسهای بین المللی و خیرین داخل و خارج از کشور.

۴۳- تدوین استراتژی و راهبردهای بلند، مدت و کوتاه و میان مدت در خصوص پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی در استان

۴۴- گسترش خدمات بهزیستی در روستا های استان.