خطر اول: نوسان بازار
کاهش شدید ارزش رمز ارزها در سال ۲۰۱۸ به خوبی آشکار شده است. شاخص مقایسه‌ای برخی رمز ارزها نسبت به ژانویه ۲۰۱۸ تا ۸۰ درصد افت را نشان می‌دهد. این مقدار حتی از مقدار کاهش “دات کام” (dot-com) در سال ۲۰۰۰ نیز بدتر است. دات کام (که دائماً از آن به عنوان مثالی از یک “حباب” در عصر جدید یاد می‌شود) ۷۸ درصد سقوط قیمت را تجربه کرد!
قیمت بیت کوین در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۷ حتی به رقم ۱۹٫۸۶۹دلاری نیز رسید. این در حالی است که با شروع سال ۲۰۱۸ ارزش بیت کوین افت پیدا کرد. تنها ۲ ماه پس از اوج قیمت بیت کوین، این رمز ارز برتر بازار قیمت ۶٫۱۴۱ دلاری را مقابل نام خود می‌دید (در زمان نگارش این متن در هفتم اکتبر ۲۰۱۸، قیمت بیت کوین ۶٫۵۷۵ دلار است). این داستان تقریباً برای همه آلت کوین های جریان اصلی بازار رمز ارزها نیز مشابه بوده است.
اما این تنها نیمی از ماجرا است. نوسان شدید در بازارهای رمز ارز همیشه وجود داشته است. ما سقوط‌های قیمتی دیگری را نیز در گذشته شاهد بوده‌ایم:
سال ۲۰۱۱: اولین هک “ام.تی گاکس” (Mt. Gox) منجر به ۹۵ درصد افت قیمت بیت کوین شد. در آن زمان ام.تی گاکس بزرگ‌ترین صرافی بیت کوین محسوب می‌شد.
سال ۲۰۱۳: یک مسئله بانکی در قبرس باعث کاهش ۵۲ درصدی ارزش بیت کوین شد.
سال ۲۰۱۴: دومین هک ام.تی گاکس نیز منجر به از دست رفتن ۶۳ درصد از ارزش بیت کوین گردید.
راه‌حل نسبی:
در نهایت باید گفت که خرید رمز ارزها می‌تواند منجر به از دست رفتن بخش بزرگی از آن چیزهایی شود که شما روی آنها سرمایه گذاری کردید. بنابراین، هرگز نباید بیشتر از “آن‌چه که می‌توانید از دست بدهید”، سرمایه گذاری کنید. به عبارت دیگر، هرگز برای سرمایه گذاری بر روی رمز ارزها زیر بار بدهی نروید. حتی اگر بدهی شما از نوع اعتباری یا وام بدون بهره و قرض الحسنه نیز باشد، باز هم این توصیه را جدی بگیرید. شما باید قادر به از دست دادن باشید و بتوانید به اندازه کافی صبر کنید.
خطر دوم: مسائل قانونی
مسائل قانونی و حقوقی دو مانع بزرگی هستند که در بخش رمز ارزها در سال ۲۰۱۸ با آنها روبرو هستیم. این دسته از دارایی‌ها بسیار جدید هستند. به همین دلیل، دولت‌ها و بانک‌ها هنوز یک سیاست مالی منسجم برای آنها شکل نداده‌اند. بنابراین، همیشه این خطر وجود دارد که وضعیت مالیاتی آنها، قوانین تجاری یا حتی قانونی بودن آنها یک شبه تغییر کند.
باز هم می‌توان این عدم قطعیت‌ها را این‌گونه تفسیر کرد که پولی که شما روی رمز ارز سرمایه گذاری کرده‌اید، نسبت به سرمایه گذاری در دسته دارایی‌های تثبیت شده نظیر سهام یا طلا، خطر بیشتری دارد.
راه‌حل نسبی:
سعی کنید همیشه در جریان اخبار روز باشید و قوانین جدید را پیگیری کنید.
خطر سوم: طول عمر
روزافزون بودن تعداد آلت کوین ها برای یک سرمایه گذار خطر محسوب می‌شود. این اتفاق در حدی است که نمی‌توان یک عدد دقیق برای آن اعلام کرد. در زمان نوشتن این مطلب، بیش از ۲۰۴۰ آلت کوین در فهرست بازار رمز ارزها به ثبت رسیده است.
با این تعداد آلت کوین، دانستن این که کدام کوین‌ها (سکه‌ها) واقعی و متعلق به جریان اصلی هستند و پتانسیل طولانی مدت دارند، بسیار دشوار است. به خاطر داشته باشید که هنوز مثال‌های واقعی بسیار کمی برای سازگاری رمز ارز و بلاک چین وجود دارند. با این حساب، قیمت این کوین‌ها معمولاً با گمانه زمانی به دست می‌آید و تحلیل فاندامنتال چندان دقیقی نمی‌توان از آنها ارائه داد.
به هر صورت، با این که هنوز در دنیای واقعی سازگاری کاملی با این رمز ارزها صورت نگرفته، اما باز هم مقدار قابل توجهی روی آلت کوین‌ها سرمایه گذاری شده است. در زمان نگارش این متن، براساس اطلاعات “کوین مارکت کپ” (CoinMarketCap) بیت کوین با ۱۵ آلت کوین دیگر دارای بازار سرمایه‌ای بیش از ۱ میلیارد دلار هستند. همچنین، ۵۰ آلت کوین دیگر نیز بازار سرمایه‌ای بیش از ۱۰۰ میلیون دلار دارند.
حتی اگر مقالات، گزارش‌ها و نقشه راه کوین‌ها را با دقت مطالع کنید و با تلاش، پشتکار و دانش تمام سعی خود را در انتخاب آلت کوین مناسب سرمایه گذاری کنید، باز هم ممکن است آلت کوینی را انتخاب کنید که در آینده متوجه شوید بی‌ارزش بوده و ارزش آن به رقم صفر نزدیک شده است! هرچه این آلت کوین‌ها بیشتر باشند و با هم رقابت کنند، این خطر هم بیشتر است.
راه‌حل نسبی:
گرچه نمی‌توان به یک قطعیت دست یافت، اما به هر حال تحقیقات خود را در مورد آلت کوینی که جلب توجه می‌کند، تکمیل کنید. هر روز بر آگاهی خود بیفزایید.
خطر چهارم: حمایت از مصرف کننده
برخلاف سرمایه گذاری در بانک‌های سنتی، رمز ارزها هیچ ضمانت یا بیمه نامه رسمی ندارند. برای مثال، درحالی که شرکت‌های بیمه اقدام به بیمه پس اندازهای سپرده گذاران در بانک‌ها و کارگزاری‌ها می‌کنند، اما مبادلات رمز ارزها چنین حمایتی را –فعلاً- نمی‌بینند. اگر در سرمایه گذاری خود ورشکست شوید، همه چیز را از دست خواهید داد.
همچنین، برخی صرافی‌های رمز ارز هک شده‌اند و این مسئله به دفعات باعث ایجاد نگرانی شده است. این اتفاق در بسیاری از موارد منجر به از دست دادن مقدار قابل توجهی پول شده است. از زمان هک ام.تی گاکس هنوز بسیاری در پی بازگرداندن سرمایه خود هستند. البته، در سال اخیر این مسائل بهتر شده است و برای مثال، صرافی رمز ارز ژاپنی “کوین چک” چند مه پس از هک شدن اقدام به بازپرداخت سرمایه مشتریان خود نمود. با این همه، باید در نظر داشه باشید که ممکن است صرافی رمز ارزی که انتخاب کرده‌اید، هک یا تعطیل شود. در چنین شرایطی، شما کاملا در سیطره تغییرات ناگهانی آن قرار دارید. اگر چنین مسئله‌ای درباره بانک، کارگزار یا کارت اعتباری اتفاق بیفتد، شما پول خود را به سرعت پس می‌گیرید.
راه‌حل نسبی:
برای کاهش خطر از دست رفتن پول در جریان یک هک، بخش عمده رمز ارزهای خود را در یک کیف پول امن نگهداری کنید.
خطر پنجم: دستکاری بازار
بسیاری بر این عقیده هستند که معاملات داخلی، تبانی و دستکاری بازار در بخش رمز ارز فراوان اتفاق می‌افتد. اگرچه این مسئله به طور قطعی ثابت نشده است، اما به راحتی نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
در حقیقت، برخی اعتقاد دارند که علت عمده ایجاد مسابقه بزرگ قیمت‌های رمز ارزها در نیمه دوم سال ۲۰۱۷ را باید در مسائل پشت پرده پیدا کرد. آنها می‌گویند این رالی توسط یک گروه کوچک از افراد آغاز شده که با حجم زیادی از دارایی‌های رمز ارز به شدت بر این بازار سلطه دارند.
ضمن این که دستکاری قیمت‌ها به صورت مقطعی کاملاً اثبات شده است. این مسئله در هنگام ترید در صرافی‌های رمز ارز بسیار مشهود است. شواهدی یافت می‌شود که نشان دهنده دستکاری بازار است. توکن‌هایی در عرض چند ساعت به دوبرابر افزایش قیمت پیدا می‌کنند. این توکن‌ها معمولا تنها پس از یک روز به طور ناگهانی به قیمت‌های قبلی -یا حتی پایین‌تر- برمی‌گردند. این حوادث به طرح‌های “پامپ و دامپ” موسوم هستند. افراد مجری این طرح‌ها از دو حس “حرص” و “ترس” مردم برای به دست آورن یا از دست دادن ثروتشان سوءاستفاده می‌کنند.
دیوارهای فروش (جمع‌آوری توکن‌های ارزان‌تر که خبرهای مثبتی پیش رو دارند) و استخرهای تاریک (معاملات گمنام به دور از چشم صرافی‌های رمز ارزهای قانونی)، از تاکتیک‌های رایج دستکاری بازار هستند.
به دلیل این که هنوز رمز ارزها چندان قانونمند نشده‌اند، جلوگیری از تمامی طرح‌های مشکوک از نظر اخلاقی به مراتب دشوارتر است. با این همه، این روش‌ها به میزان قابل توجهی خطر آفرین هستند. این خطر به ویژه برای سرمایه گذاران تازه کاری که با مکانیزم‌های پایه بازار آشنا نیستند، پررنگ‌تر است. اگر در یکی از تله‌های دستکاری گرفتار شوید که بازار را تکانی اساسی دهد، ممکن است ضربه مالی قابل توجهی به شما وارد شود.
راه‌حل نسبی:
از پامپ و دامپ بپرهیزید. به عبارت دیگر، حرص و ترس خود را کنترل کنید.
خطر ششم: خروج از بازارها
ممکن است زمانی فرا برسد که بخواهید دارایی‌های رمز ارز خود را بفروشید. شاید بخواهید به جای آنها، پول نقدی به شکل ارزهای سنتی داشته باشید. متاسفانه، خروج از بازار رمز ارز برای برخی از سرمایه گذاران مشکل‌ساز است. گرچه وضعیت در حال بهبود است، اما هنوز از وضعیت ایده‌آل بسیار دور است.
چند عامل مسبب این پیچیدگی به این ترتیب است:
بسیاری از صرافی‌های رمز ارز تنها امکان برداشت دلاری را فراهم می‌کنند. البته برخی هم امکان برداشت یورو، پوند و ین ژاپن را دارند. با این حال، انتخاب بسیار محدود است و به ویژه برای ایرانیان با وجود مشکلات ارتباطات مالی جهانی، این مسئله دردسرسازتر است. بیشتر صرافی‌های رمز ارز برای برداشت به صورت ارز سنتی، یک “حداقل برداشت” را تغریف کرده‌اند که مشتریان رقمی کمتر از آن را نمی‌توانند برداشت کنند. بسیاری از صرافی‌های رمز ارز برداشت به صورت ارز سنتی را فقط برای تعداد محدودی رمز ارز امکان‌پذیر می‌کنند. به همین دلیل، اگر برای مثال شما آلت کوین ترون را داشته باشید، ابتدا باید آن را به بیت کوین تبدیل کرده و سپس ارز سنتی برداشت کنید. به این ترتیب، یک کارمزد تبدیل به شما تحمیل می‌شود.
برای برداشت پول سنتی معمولاً لازم است که یک پروسه بسیار خسته‌کننده احراز هویت را طی کنید. این فرایند برای ایرانیان مشکلاتی دوچندان دارد که حتی احتمال توقیف دارایی‌های رمز ارز آنها وجود دارد.
برخی از صرافی‌ها کاهی به دلایلی مبهم برداشت از صندوق‌ها را متوقف کرده‌اند.
بنابراین، در حالت خوش‌بینانه ممکن است در زمان برداشت سرمایه‌های خود و انتقال آنها به حساب بانکی شخصی به صورت پول سنتی، با چندین نرخ مبادله مواجه شوید (برای مثال، ترون به بیت کوین => به دلار => به ریال). این امر باعث عدم قطعیت در آگاهی از ارزش دارایی‌ها و افزایش خطر می‌شود. در حالت بدتر، دارایی‌های رمز ارز شما در زمانی که به آنها نیاز دارید، در دسترستان نخواهند بود.
راه‌حل نسبی:
همیشه سعی کنید برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشید و نیازهای آینده خود را زودتر شناسایی کنید.
خطر هفتم: کلاهبرداری‌های رمز ارز
متاسفانه، کلاهبرداری‌های دنیای رمز ارز در حال گسترش است. گیر افتادن در آنها نیز برای یک سرمایه گذار جدید بسیار آسان است. آمارها نشان می‌دهد که مبلغ این کلاهبرداری‌ها تنها در نیمه دوم ۲۰۱۸ بیش از ۲ میلیون دلار بوده است.
دو مورد از رایج‌ترین کلاهبرداری‌ها، عرضه اولیه سکه جعلی و بات‌های توئیتر است.
عرضه‌های اولیه سکه یا ICO، نسخه رمز ارز عرضه اولیه سهام در بازار سهام است. در این فرایند (شبیه یک عرضه اولیه سهام) لازم است که یک سرمایه گذار عرضه‌های اولیه سکه را تا حد قابل‌توجهی مورد بررسی قرار دهد. متاسفانه، بسیاری از افراد تحقیقات لازم را انجام نمی‌دهند. کلاهبرداران نیز پاسخ این سهل‌انگاری آنها را به سرعت می‌دهند. آنها یک عرضه اولیه سهام جعلی و تحریک‌کننده ایجاد می‌کنند، اما زمانی که شما پول خود را منتقل می‌کنید، دیگر هرگز آنها را نخواهید دید.
بات‌های توئیتر نیز به گونه‌ای طراحی شدند که شبیه به اکانت‌های رسمی به نظر برسند. آنها معمولاً قول می‌دهند که اگر شما امروز یک وجه کمی را واریز کنید، در عرض چند روز مقدار ثابتی از یک توکن خاص را به شما پرداخت خواهند کرد. همه این موارد کلاهبرداری است.
همچنین لازم است که مراقب طرح‌های پونزی (که برخی آلت کوین‌ها نیز از آن دسته‌اند) باشید. می‌توان به “وان کوین” (OneCoin)، “بیت کانکت” (Bitconnect) و “پلکس کوین” (Plexcoin) به عنوان برخی از شناخته‌شده‌ترین این طرح‌ها اشاره کرد.
کلاهبرداری با شگرد طرح‌های پانزی
طرح‌های پانزی نوعی کلاهبرداری مالی هستند که در آن به سرمایه‌گذاران اولیه از پول سرمایه‌گذاران جدید سود پرداخت می‌شود، نه از سود واقعی یک فعالیت اقتصادی یا سرمایه‌گذاری. این طرح‌ها به‌طور معمول ساختاری هرمی دارند و زمانی فرو می‌پاشند که ورود سرمایه‌گذاران جدید متوقف شود. در زیر نحوه کلاهبرداری این طرح‌ها توضیح داده شده است:
۱- وعده سود بالا و بدون ریسک: کلاهبرداران معمولاً وعده بازدهی غیرواقعی و بالایی را می‌دهند که هیچ‌گونه ریسکی ندارد. این وعده‌ها باعث جلب اعتماد افراد می‌شود.
۲- پرداخت سود اولیه برای جلب اعتماد: در مراحل ابتدایی، طرح‌های پانزی سود مورد ادعا را به‌موقع پرداخت می‌کنند، اما این سودها از پول افرادی که به‌تازگی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، تأمین می‌شود.
۳- تشویق به جذب افراد جدید: سرمایه‌گذاران تشویق می‌شوند که افراد جدیدی را معرفی کنند تا سرمایه بیشتری به طرح وارد شود. این امر شبیه ساختار هرمی است.
۴- فقدان فعالیت اقتصادی واقعی: برخلاف ادعاهای کلاهبرداران، این طرح‌ها هیچ کسب‌وکار واقعی یا سرمایه‌گذاری سودآوری ندارند که بتواند سود ادعا شده را ایجاد کند.
۵- فروپاشی نهایی: وقتی تعداد سرمایه‌گذاران جدید کاهش پیدا کند یا بسیاری از افراد بخواهند سرمایه خود را برداشت کنند، طرح فرو می‌پاشد. در این مرحله، بسیاری از سرمایه‌گذاران پول خود را از دست می‌دهند.
مثال‌هایی از نشانه‌های یک طرح پانزی:
وعده‌های سود تضمینی و غیرمعمول.
فقدان اطلاعات شفاف درباره نحوه تولید سود.
تأکید بر جذب سرمایه‌گذاران جدید برای تأمین سود.
عدم مجوزهای رسمی و قانونی از سازمان‌های نظارتی.
راه‌حل نسبی:
در مورد ICOها به دقت تحقیق کنید. در مورد بات‌های توئیتر و طرح‌های پونزی نیز به هر قیمتی از آنها اجتناب کنید.
خطر هشتم: خطای انسانی
خطای انسانی خطری است که در همه بخش‌های زندگی وجود دارد. با این حال، در دنیای رمز ارزها اشتباه کردن بسیار آسان‌تر و خطاها بزرگ‌تر هستند.
برای مثال، اگر تجربه ترید، سرمایه گذاری یا فارکس را نداشته باشید، انجام مبادلات رمز ارزها ممکن است بسیار گیج‌کننده به نظر برسد. یقیناً سرویس‌هایی مانند “کوین بیس” برای افراد ناوارد و معمولی طراحی شده‌اند. با وجود این، اگر بخواهید متنوع عمل کنید و برخی آلت کوین‌های دیگر را خریداری کنید، لازم است از سرویسی مانند بایننس یا یکی دیگر از صرافی‌های رمز ارز پیشرو استفاده کنید. این در حالی است که آنها بسیار متفاوت هستند.
این اتفاق که کارها را به صورت تصادفی با ترتیبی اشتباه انجام دهید، بسیار ساده است. ممکن است توکن‌های خود را به کیف پولی اشتباه ارسال کنید. حتی ممکن است باعث قف شدن (Lock) حساب خود شوید. در برخی سرویس‌هایی که بر مبنای بلاک چین ساخته شده‌اند، ممکن است فرایند بازیابی پسورد بسیار سخت یا غیرممکن باشد.
البته، زمانی هم که منبع ذخیره سازی رمز ارز خود را مدیریت می‌کنید، ممکن است دچار خطای انسانی شوید. اگر کلیدهای خصوصی (Private Key) خود را گم کنید، ممکن است دیگر نتوانید به دارایی‌های دیجیتال خود دسترسی داشته باشید. حتی اگر از یک کیف پول سرد نظیر لجر نانو اس (Ledger Nano S) استفاده می‌کنید هم اگر در انجام کارها دقت نداشته باشید، واقعا احتمال خطا و اشتباه وجود دارد.
شایع‌ترین خطاهای انسانی در استفاده از رمزارزها
استفاده از رمزارزها نیازمند دانش و احتیاط است، زیرا خطاهای انسانی می‌توانند منجر به از دست دادن سرمایه شوند. شایع‌ترین خطاهای انسانی در استفاده از رمزارزها عبارت‌اند از:
۱٫ عدم پشتیبان‌گیری از کلیدهای خصوصی
رمزارزها بر اساس کلیدهای خصوصی کار می‌کنند که برای دسترسی به کیف پول ضروری هستند. بسیاری از کاربران:
از کلید خصوصی یا عبارت بازیابی خود پشتیبان نمی‌گیرند.
این اطلاعات را در جای امنی نگهداری نمی‌کنند.
اگر کلید خصوصی یا عبارت بازیابی گم شود، دسترسی به دارایی‌ها برای همیشه از بین می‌رود.
۲٫ ذخیره‌سازی نامناسب کلیدها
بعضی افراد کلیدهای خصوصی یا عبارات بازیابی را در مکان‌های ناامن مانند:
فایل‌های متنی در کامپیوتر.
یادداشت‌های آنلاین یا ایمیل.
ذخیره می‌کنند که می‌تواند باعث سرقت اطلاعات توسط هکرها شود.
۳٫ ارسال اشتباه تراکنش‌ها
وارد کردن آدرس اشتباه هنگام ارسال رمزارز.
ارسال رمزارز به شبکه‌های نادرست (مثل ارسال بیت‌کوین به آدرس اتریوم).
این اشتباهات اغلب غیرقابل برگشت هستند.
۴٫ اعتماد به کلاهبرداری‌ها
افتادن در دام طرح‌های پانزی یا وعده‌های سود بالا.
کلیک روی لینک‌های مخرب یا فیشینگ.
اعتماد به کیف‌پول‌ها یا صرافی‌های نامعتبر.
کلاهبرداران از عدم آگاهی کاربران سوءاستفاده می‌کنند.
۵٫ عدم استفاده از احراز هویت دومرحله‌ای (۲FA)
برخی کاربران امنیت حساب‌های خود در صرافی‌ها یا کیف‌پول‌های آنلاین را با عدم فعال کردن ۲FA کاهش می‌دهند، که هکرها می‌توانند به‌راحتی به حساب‌هایشان نفوذ کنند.
۶٫ استفاده از کیف‌پول‌های آنلاین یا موبایلی بدون تحقیق
بعضی کاربران بدون بررسی امنیت و اعتبار کیف‌پول‌ها از آنها استفاده می‌کنند. کیف‌پول‌های تقلبی می‌توانند سرمایه را به سرقت ببرند.
۷٫ نگهداری رمزارزها در صرافی‌ها به‌جای کیف‌پول شخصی
صرافی‌ها مستعد هک شدن یا ورشکستگی هستند. بسیاری از کاربران رمزارزهای خود را در صرافی نگه می‌دارند و با مشکلاتی مانند بسته شدن حساب‌ها یا از دست رفتن دارایی مواجه می‌شوند.
۸٫ بی‌دقتی در به‌روزرسانی نرم‌افزارها
عدم به‌روزرسانی کیف‌پول‌ها یا سیستم‌عامل‌ها می‌تواند باعث ایجاد حفره‌های امنیتی و نفوذ هکرها شود.
۹٫ ناآگاهی از قوانین و مالیات‌ها
برخی کاربران بدون اطلاع از قوانین مالیاتی یا محدودیت‌های قانونی کشور خود اقدام به خریدوفروش رمزارزها می‌کنند که ممکن است با مشکلات حقوقی مواجه شوند.
۱۰٫ سرمایه‌گذاری بدون دانش کافی
برخی افراد بدون تحقیق و تحلیل، به‌خاطر هیجانات بازار یا تبلیغات، در رمزارزها سرمایه‌گذاری می‌کنند و ممکن است دارایی خود را از دست بدهند.
راه‌حل‌ها:
همیشه از کلیدها و عبارت بازیابی نسخه پشتیبان تهیه کنید و آن را در جای امن نگه دارید.
فقط از کیف‌پول‌ها و صرافی‌های معتبر استفاده کنید.
تراکنش‌ها را دوباره بررسی کنید و احراز هویت دومرحله‌ای را فعال کنید.
دانش خود درباره امنیت و نحوه کار رمزارزها افزایش دهید.