اختلالات یادگیری که به مشکلاتی در پردازش اطلاعات و یادگیری مهارت‌های تحصیلی می‌انجامند، درصد بالایی از دانش‌آموزان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهند که آموزش نامناسب، عدم شناسایی به موقع و استفاده از روش‌های تدریس سنتی می‌تواند این اختلالات را تشدید کند و موجب کاهش اعتماد به نفس، اضطراب و افت تحصیلی در کودکان شود. متخصصان در این زمینه تأکید دارند که شناسایی زودهنگام، مداخلات مناسب و استفاده از روش‌های نوین تدریس می‌تواند به کاهش اثرات منفی اختلالات یادگیری و بهبود وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان کمک کند.
به گزارش روابط عمومی بنیاد به نقل از سلامت نیوز، اختلالات یادگیری گروهی از اختلالات هستند که بر توانایی یک فرد در یادگیری و پردازش اطلاعات تأثیر می‌گذارند. این اختلالات می‌توانند تأثیرات عمیقی بر زندگی تحصیلی، اجتماعی و شغلی افراد داشته باشند.
به گفته محمد مهدوی، دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی کشور، اختلالات یادگیری شیوع بالایی در کشور دارند که می‌توانند به شکل‌های مختلفی در یادگیری و عملکرد تحصیلی کودکان نمایان شوند. معاون پیشگیری، تشخیص و توانبخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور نیز گفته بود که ۱۵ درصد دانش آموزان کشور دارای مشکلات یادگیری و ۲۳ درصد نیز دیرآموز هستند که در مدارس عادی تحصیل می‌کنند. اکنون این سوال مطرح می شود که این اختلالات یادگیری چگونه بوجود می آیند و تشدید می شوند و برای حل این معضل و کاهش اثرات منفی آموزش نامناسب روی دانش‌آموزان با اختلال یادگیری چه راهکارهایی وجود دارد؟
اختلال یادگیری یکی از مسائل مهم در حوزه آموزش و پرورش است که در میان دانش آموزان رشد داشته است. گفته می شود بین ١٥ تا ٢٠ درصد دانش‌آموزان تحت تاثیر این اختلال قرار دارند. اما همه در یک طیف نیستند. اختلالات در افراد مختلف شدت و ضعف دارد.محمد مهدوی، دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی کشور با بیان اینکه اختلال یادگیری به مجموعه‌ای از مشکلات اشاره دارد که بر توانایی یادگیری و کسب مهارت‌های تحصیلی تأثیر می‌گذارد می گوید: «این اختلال می‌تواند ناشی از عوامل ارثی و محیطی باشد و به توانایی‌های مغزی فرد در پردازش اطلاعات آسیب بزند. این مشکلات ممکن است در حوزه‌هایی مثل خواندن، نوشتن و ریاضی ظاهر شوند و بر کارکردهای شناختی اولیه مانند توجه، حافظه و زمان واکنش تأثیر بگذارند. وقتی کارکردهای شناختی پایه دچار اختلال شوند، به طور حتم کارکردهای عالی مانند تصمیم‌گیری و قضاوت نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند.»
او دوران قبل از ٦ سالگی را دوران حساسی می داند و می گوید:« این دوران زمانی حساس برای شناسایی و مداخله در اختلالات یادگیری است. در این دوران، مداخلات آموزشی می‌توانند به بهبود عملکرد شناختی کودک کمک و زمینه‌های یادگیری را تقویت کنند.» مهدوی به شیوع این اختلال در سطح جهانی اشاره می کند: «در سطح جهانی، درصد افرادی که دچار اختلالات یادگیری هستند، ممکن است متفاوت باشد.
اما به طور کل این آمار بین ١٥ تا ٢٠ درصد برآورد می‌شود. آمار اختلال یادگیری در کشور ما نیز نزدیک به نرم جهانی است. این برآوردها هم بر اساس یک جامعه آماری کوچک در مناطق مختلف دنیا گرفته می شود. از طریق بررسی بالینی، تاریخچه رشدی و پزشکی، گزارش نمرات آزمون و تست IQ سنجیده می شود.
بر اساس یکسری آزمایشات و سوالات افراد مورد ارزیابی قرار می گیرند. اگر شناسایی و مداخله به‌موقع انجام شود به نوعی در آینده فرد و جامعه سرمایه گذاری کرده ایم. در واقع هر چه زودتر این اختلالات شناسایی شوند، امکان مداخله و بهبود بیشتر می‌شود.» مهدوی نقش آموزش و پرورش را مهم می داند:«آموزش و پرورش می‌تواند نقش بسیار مهمی در شناسایی و حمایت از دانش‌آموزان با اختلال یادگیری ایفا کند. معلمان و مراکز آموزشی باید به این اختلالات توجه کنند و به دانش‌آموزان کمک تا از توانایی‌های خود به بهترین شکل استفاده کنند.»
آموزش نامناسب چگونه اختلالات یادگیری را تشدید می کند
نیره پرویزی، عضو کمیسیون روانشناسی کودک و نوجوان، معتقد است که آموزش نامناسب می‌تواند به طرق مختلف اختلالات یادگیری را تشدید کند. او به ٤ عامل اشاره می کند که تشدید کننده اختلالات یادگیری هستند. «آموزش نامناسب معمولاً منجر به عدم شناسایی به موقع اختلالات یادگیری می‌شود. بسیاری از معلمان به دلیل نبود دانش کافی یا ابزارهای مناسب، قادر به شناسایی مشکلات یادگیری دانش‌آموزان نیستند.
این مسئله موجب می‌شود که دانش‌آموزان بدون دریافت حمایت‌های لازم به یادگیری ادامه دهند و مشکلات‌شان تشدید شود. همچنین روش‌های تدریس سنتی که بر پایه حفظ کردن اطلاعات استوارند، برای دانش‌آموزانی که اختلالات یادگیری دارند، غیر مؤثر هستند. این دانش‌آموزان نیاز دارند تا اطلاعات را به شیوه‌های مختلف و از زوایای گوناگون دریافت کنند. عدم استفاده از روش‌های تدریس متنوع و جذاب، آنها را در یادگیری مضطرب‌تر و ناکام‌تر می‌سازد.»
او در رابطه با عامل سومی که تاثیرگذار است
می گوید: «محیط‌های آموزشی که فشار تحصیلی بالایی دارند، می‌توانند به تشدید اختلالات یادگیری و عدم کامیابی دانش‌آموزان منجر شوند. وقتی دانش‌آموزان دچار احساس ناکامی و استرس می‌شوند، به‌ویژه کسانی که در یادگیری مشکل دارند، انگیزه خود را از دست می‌دهند.»
پرویزی، عدم پشتیبانی و مشاوره را آخرین عاملی می داند که اختلال یادگیری را در کودکان تشدید میکند. «نبود مشاوره‌های روان‌شناختی و پشتیبانی‌های آموزشی در مدارس می‌تواند روی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان آسیب‌دیده تأثیر منفی بگذارد. آموزش و مشاوره یکپارچه نقش حیاتی در شناسایی و مدیریت اختلالات یادگیری دارد.»
آموزش نامناسب سبب کاهش اعتماد به نفس و اضطراب می شود
فروزان الیاسی ، متخصص روانپزشکی هم آموزش نامناسب را تشدید کننده اختلال در یادگیری می داند. او به «شهروند» می گوید:«اختلالات یادگیری به هیچ وجه نشان‌دهنده هوش پایین نیستند. بسیاری از افرادی که دچار اختلالات یادگیری هستند، در حوزه‌های دیگر مانند تفکر انتقادی، خلاقیت، و مهارت‌های اجتماعی بسیار باهوش و توانمند هستند .
آموزش های نامناسب برای دانش آموزانی که دچار اختلال یادگیری هستند آموزشی است که عدم توانایی این کودکان در مبحث خواندن، نوشتن و حل مسائل ریاضی را نادیده می گیرد و معلمان و والدین انتظار بیش از توان را از این کودکان دارند. آموزش نامناسب، نه تنها باعث عدم یادگیری می‌شود، بلکه می‌تواند منجر به کاهش اعتماد به نفس و اضطراب دانش‌آموزان شود. بسیاری از دانش‌آموزان با اختلالات یادگیری، در صورت عدم حمایت مناسب، از محیط مدرسه دور می‌شوند.»
سارا ادیب، معلم دوره ابتدایی نیز از بی توجهی سیستم آموزشی به روش های گوناگون تدریس به «شهروند» می گوید: «معمولاً ما در سیستم آموزشی به روش‌های متنوع تدریس توجه نمی‌کنیم. این مسئله باعث می‌شود که دانش‌آموزان با اختلال یادگیری در درک مطالب دچار مشکل شوند. لازم است که به‌روز رسانی روش‌های آموزشی و استفاده از تکنولوژی در کلاس‌ها را جدی بگیریم.»
اتخاذ رویکردهای مناسب و ارائه حمایت‌های لازم
محمد رضایی، مشاور آموزشی نیز معتقد است که باید توجه ویژه‌ای به دوره‌های آموزشی معلمان داشته باشیم. او به «شهروند» می گوید:«اگر معلمان با اختلالات یادگیری و نحوه مدیریت آنها آشنا نشده باشند، این مسئله شرایط دانش‌آموزان را حادتر میکند. اختلالات یادگیری نیاز به بررسی و مداخله‌های متناسب دارند. آموزش نامناسب می‌تواند این اختلالات را تشدید کرده و روی زندگی دانش‌آموزان تأثیرات منفی داشته باشد. با اتخاذ رویکردهای مناسب و ارائه حمایت‌های لازم، می‌توانیم به بهبود مهارت‌های آموزشی و افزایش اعتماد به نفس کودکان کمک کنیم تا بتوانند به طور مؤثر در محیط‌های آموزشی شرکت کنند.»
راهکارهایی برای حل اثرات منفی آموزش
نیره پرویزی، عضو کمیسیون روانشناسی کودک و نوجوان، برای حل این معضل و کاهش اثرات منفی آموزش نامناسب روی دانش‌آموزان با اختلال یادگیری، راهکارهایی می دهد. « به منظور آشنا کردن معلمان با انواع اختلالات یادگیری و روش‌های تدریس متناسب، برگزاری دوره‌های آموزشی بسیار ضروری است.
ایجاد سیستم‌های پیشگیری و شناسایی به موقع مشکلات یادگیری در دانش‌آموزان می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند. طراحی و ارائه برنامه‌های حمایتی و مشاوره‌ای برای دانش‌آموزان در مدارس می‌تواند به بهبود عملکرد آنان کمک کند. معلمان باید به استفاده از روش‌های متنوع تدریس و ابزارهای آموزش نوین روی آورند تا همه یادگیرندگان بتوانند به نحو مطلوبی اطلاعات را فرا بگیرند.»
عوامل محیطی تاثیرگذار بر اختلالات یادگیری
عوامل محیطی نقش بسیار مهمی در بروز اختلالات یادگیری دارند و نباید آنها را نادیده گرفت. در واقع، ترکیب عوامل ژنتیکی و محیطی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر توسعه توانایی‌های شناختی و یادگیری کودک داشته باشد.عوامل محیطی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
قرارگیری در معرض سموم: همان‌طور که اشاره کردید، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و سموم در دوران بارداری می‌تواند تأثیرات منفی بر رشد مغز جنین داشته باشد. به عنوان مثال، مصرف الکل توسط مادر در دوران بارداری می‌تواند منجر به اختلالات طیف الکل جنینی (FASD) شود که با مشکلات یادگیری و رفتاری همراه است.
تغذیه: تغذیه نامناسب در دوران بارداری و همچنین در دوران کودکی می‌تواند بر رشد مغز و توانایی‌های یادگیری تأثیر بگذارد. کمبود مواد مغذی مانند اسیدهای چرب امگا-٣، آهن و ویتامین‌ها می‌تواند به مشکلات شناختی منجر شود.
محیط اجتماعی و اقتصادی: شرایط اجتماعی و اقتصادی خانواده نیز می‌تواند بر دسترسی به منابع آموزشی و حمایت‌های لازم تأثیر بگذارد. کودکانی که در محیط‌های کم‌برخوردار زندگی می‌کنند، ممکن است فرصت‌های کمتری برای یادگیری و رشد داشته باشند.
استرس و آسیب‌های روانی: تجربه استرس‌های شدید یا آسیب‌های روانی در دوران کودکی می‌تواند بر عملکرد شناختی و عاطفی کودک تأثیر بگذارد. این موارد می‌توانند منجر به مشکلات یادگیری و اختلالات رفتاری شوند.
محیط آموزشی: کیفیت آموزش و روش‌های تدریس نیز نقش مهمی در یادگیری دارند. محیط‌های آموزشی که حمایت‌کننده و تشویق‌کننده هستند، می‌توانند به بهبود عملکرد یادگیری کمک کنند.
بنابراین، توجه به عوامل محیطی و فراهم کردن یک محیط سالم و حمایت‌کننده برای کودکان می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به اختلالات یادگیری کمک کند. همچنین، شناسایی زودهنگام مشکلات و ارائه مداخلات مناسب می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی بر روی رشد و توسعه کودکان داشته باشد.
