در کودکان، اختلال وسواسی ـ جبری اغلب به طور ناگهانی شروع می شود. به دلیل ترس های غیر منطقی همراه با این اختلال، توانایی فرد برای کنترل افکارو رفتارش دچار مشکل می شود.
فکر و رفتار فردی که به این اختلال دچار است از حالت منطقی خارج می شود چون می ترسد که اگر این اعمال را انجام ندهد اتفاق بدی رخ خواهد داد.
در این اختلال، افکار حالت تکرار شونده دارند. این افکار ذهن را به خود مشغول می کنند و به منظور دور نگه داشتن خطر احتمالی مدام تکرار می شوند.
علاوه بر افکار قوی و تکرار شونده، غالباَ تشریفاتی هم برای دور نگه داشتن خطر وجود دارد.برای مثال کودک وسایلش را با ترتیب خاصی مرتب می کند.
اکثر وسواس های عملی کودکان که به صورت رفتارهای اجباری بروز می کنند شامل بازبینی مکرر درست انجام دادن یک کار، شمارش به شیوه ی از قبل تعیین شده، مرتب کردن جیزها به روش خاص مانند (مرتب کردن لباس ها به ترتیب رنگ)، احتکارمانند (پسری که وسایل دور ریختنی را جمع می کند).
۸۵ درصد کودکان که دچار این اختلال هستند در نوجوانی، به تشریفات شستن یا دیگر تشریفات مربوط به تمیزی دچار می شوند.
برخی از رایج ترین انواع اختلالات رفتاری در کودکان عبارتند از:
- اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)
- اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD)
- اختلال سلوک (CD)
اختلالات رفتاری در کودکان چیست؟
تقریبا همه کودکان احساس عصبانیت را تجربه کرده و در بعضی از موارد پرخاشگر، عصبانی یا نافرمان می شوند. این رفتارها با وجود چالش برانگیز بودن، بخشی از رشد طبیعی کودک هستند.
آن ها معمولا در نتیجه احساسات شدید کودک و به عنوان تنها روش ابراز ایجاد می شوند.
اختلالات رفتاری چیزی فراتر از این مساله است و با رفتارهای چالشی که گاهی کودکان بروز می دهند متفاوت است.
طبق اعلام وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده، اختلالات رفتاری در کودکان، الگویی از رفتارهای مخرب و مخل عملکرد در کودکان است که حداقل 6 ماه طول کشیده و باعث ایجاد مشکلاتی در مدرسه، خانه و موقعیت های اجتماعی می شوند.
همچنین اختلال رفتاری با اختلال طیف اوتیسم (ASD) متفاوت است.
اختلال طبف اوتیسم یک اصطلاح گسترده برای مشکلات رشد عصبی تاثیرگذار بر نحوه برقراری ارتباط، معاشرت و پردازش محرک های حسی در برخی کودکان است.
ممکن است ASD باعث بروز رفتارهایی غیرمعمول یا چالش برانگیز شود اما این موارد نتیجه تجربه کودک از دنیای اطراف خود است.
نسبت به هر رفتار کودک هشیار باشید. آیا این رفتار دائماَ تکرار می شود؟ کودک در زمان انجام آن، چه نوع هیحانی از خود نشان می دهد؟
اکثر کودکانی که احساس اجبار درونی برای فکر کردن و عمل نمودن به شیوه ی خاصی را تجربه می کنند، می دانند که فکر و عمل آن ها عجیب و غیر عادی است، در نتیجه سعی می کنند که رفتارشان را از دیگران پنهان کنند و مدت ها به طور مخفیانه این کارها را انجام می دهند.
هر چقدر درمان این اختلال بیشتر به تعویق افتد، نشانه های بیماری بیشتر گسترش پیدا می کند و زندگی کودک را بیشتر تحت تاثیر قرار می دهد.
فهرست نشانه های متداول در کودکان مبتلا به اختلال وسواسی ـ جبری
- نگرانی بیش از اندازه در مورد کثیفی و میکروب
- انجام برخی از رفتارها برای اجتناب از تنبیه شدن توسط خدا
- انبار کردن بی دلیل وسایل و اشیاء
- جمع کردن آشغال
- شستن مکرر دست ها یا آراستن و مرتب کردن ظاهر خود
- حمام های طولانی و زیاد
- خودداری از لمس وسایل آلوده
- شمارش چیزها به شیوه ی از پیش تعیین شده
- حس اجبار برای بررسی کردن مداوم مواردی چون خاموش بودن چراغ ها، بسته بودن شیر گازیا قفل بودن در
- نگرانی مفرط از آسیب زدن به خود یا دیگران
- بررسی کردن مکرر تکالیف مدرسه، پاک کردن مکرر تکالیف
- خواب های تکراری در شب یا در طول روز.
علت اختلالات رفتاری در کودکان
بروز اختلالات رفتاری علت خاصی ندارد. بنابراین ممکن است ترکیبی از عوامل فیزیولوژیکی و محیطی در بروز آنها نقش داشته باشند.
توجه به این نکته مهم است که کودکان به هر جنسیت و یا هر زمینه ای می توانند دچار اختلالات رفتاری باشند.
علت های زیر در پیشرفت اختلالات رفتاری کودکان موثرند:
ژنتیک
اختلالات رفتاری در خانواده ها ارثی بوده و کودکتن می توانند آن را به ارث برند.
این مساله یک استعداد ژنتیکی برای بعضی از افراد را نشان می دهد.
البته دانشمندان در مورد ODD ژن خاصی را شناسایی نکرده اند.
طبق مطالعات قدیمی تر، افراد مبتلا به ADHD، ODD و CD صفات ژنتیکی مشابهی داشته اما هیچ کدام منحصر به این اختلالات نبوده اند.
جنسیت
کودکان پسر بیش از کودکان دختر دچار اختلالات رفتاری می شوند، مشخص نیست که علت این امر، تفاوت بیولوژیکی است یا تفاوت در هنجارها و انتظارات جنسیتی آنها.
برای نمونه، ممکن است دختران مبتلا به ODD به جای اعمال و حرکات، بیشتر از طریق کلمات پرخاشگری خود را بیان کنند. این یعنی اختلالات رفتاری در آنها کمتر دیده شده و احتمالا کمتر تشخیص داده خواهند شد.
ساختار مغز و شیمی
بر اساس شواهد تغییر در ساختار مغز، رشد و انتقال دهنده عصبی بر اختلالات رفتاری کودکان تاثیر گذاشته و می تواند علتی برای ایجاد آنها باشد.
برای نمونه، نواحی از مغز که کنترل کننده توجه هستند در کودکان مبتلا به ADHD فعالیت کمتری دارند.
کمبود سروتونین و حساسیت زیاد به کورتیزول (هورمون استرس) در پرخاشگری نقش دارند.
همچنین بیماری های تاثیرگذار بر توانایی یادگیری نیز در این امر تاثیرگذار هستند.
در واقع کودکان دارای معلولیت ذهنی دو برابر بیش از دیگران دچار اختلالات رفتاری خواهند شد.
عوارض بارداری
اختلالات رفتاری در کودکان با وزن کم هنگام تولد یا نوزادان نارس بیشتر دیده می شود.
همچنین ODD در کودکانی که در معرض سموم ناشی از دخانیات بوده یا والدین آنها دچار سوء مصرف مواد مخدر بودند بیشتر دیده می شود.
تروما (ضربه)
ترومای روانی یک واکنش عاطفی و جسمی پیچیده به استرس شدید یا مزمن است. قرارگیری زودهنگام در معرض تروما، رشد کودکان را تحت تاثیر قرار داده و احتمال بروز اختلالات رفتاری را بیشتر خواهد کرد.
هر تجربه منجر به پریشانی قابل توجه آسیب زا بوده اما نمونه هایی که کودکان را درگیر می کنند شامل موارد زیر هستند:
- تجربه زندگی بی ثبات در خانه
- مشکل در رابطه با والدین یا مراقبان
- نظم متناقض یا خشن
- سوءاستفاده جسمی یا عاطفی
چگونه می توان این اختلال را در درمان کرد؟
والدین باید اول به کودک خود نزدیک شوند و وارد دنیای درونی او شوند تا افکار او را بشناسند.
دوم اینکه باید او را از بخش ترسناک دنیای افکار خود دور کند و به او کمک کند که به سمت افکار و رفتارهای بهنجار تر گام بردارد.
با این حال، از آنجایی که OCD یک بیماری پیچیده است،شما به کمک متخصصان احتیاج دارید.
در حال حاضر تفکر کلی این است که دو روش برای مقابله با این اختلال وجود دارد.اول، دارو درمانی در حذف یا کم کردن افکار وسواسی موثر شناخته شده است.
دوم، برنامه ی شناخت درمانی همراه با یک متخصص با تجربه که شامل مواجهه با افکار وسواسی ترسناک و جلوگیری از انجام تشریفات اجباری کودک می شود.
