گروه جامعه ایرنا – سالمندآزاری ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد. بدرفتاری با افراد مسن می‌تواند توسط اعضای خانواده، غریبه‌ها، ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی، مراقبان یا دوستان باشد.

منظور از بدرفتاری با سالمندان فقط آزار جسمی و فیزیکی نیست بلکه آزار انواع مختلفی شامل آزار جسمی، آزار عاطفی، غفلت، رها کردن، سوء استفاده جنسی، سوء استفاده مالی و کلاهبرداری حین مراقبت‌های بهداشتی دارد.

آزار جسمی زمانی اتفاق می‌افتد که شخصی با ضربه زدن، هل دادن یا سیلی زدن به بدن آسیب برساند. این آزار همچنین ممکن است شامل محدود کردن حرکت یک فرد مسن بر خلاف میل او باشد؛ مانند محبوس کردن آنها در اتاق یا بستن آنها به مبلمان خانه که از جمله آزار جسمی محسوب می‌شود.

سوء استفاده عاطفی که گاهی به آن سوء استفاده روانی نیز می‌گویند، می‌تواند شامل گفتن کلمات آزاردهنده، فریاد زدن، تهدید کردن یا نادیده گرفتن مکرر سالمند توسط مراقب باشد. دور نگه داشتن آن شخص از دیدن دوستان نزدیک و خویشاوندان، شکل دیگری از سوء استفاده عاطفی است.

غفلت زمانی اتفاق می‌افتد که مراقب سعی نمی‌کند به نیازهای سالمند پاسخ دهد. این ممکن است شامل نیازهای فیزیکی، عاطفی و اجتماعی یا خودداری از غذا دادن، ارائه دارو یا دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی باشد.

سوء استفاده مالی زمانی اتفاق می‌افتد که پول، املاک یا وسایل از یک فرد مسن دزدیده شود. این نوع از سوء استفاده می‌تواند شامل جعل چک، گرفتن مزایای بازنشستگی یا تامین اجتماعی شخص دیگری یا استفاده از کارت‌های اعتباری و حساب‌های بانکی شخص بدون اجازه او باشد همچنین شامل تغییر نام در وصیت‌نامه، حساب بانکی، بیمه نامه عمر یا مالکیت خانه بدون اجازه می‌شود

رها کردن نیز به معنای تنها گذاشتن یک فرد مسن که نیاز به کمک دارد بدون برنامه‌ریزی برای مراقبت از خود است. سوء استفاده جنسی شامل مراقبی است که یک فرد مسن را مجبور می‌کند تا اعمال جنسی را تماشا کند یا بخشی از آن باشد.

همچنین سوء استفاده مالی زمانی اتفاق می‌افتد که پول، املاک یا وسایل از یک فرد مسن دزدیده شود. این نوع از سوء استفاده می‌تواند شامل جعل چک، گرفتن مزایای بازنشستگی یا تامین اجتماعی شخص دیگری یا استفاده از کارت‌های اعتباری و حساب‌های بانکی شخص بدون اجازه او باشد همچنین شامل تغییر نام در وصیت‌نامه، حساب بانکی، بیمه نامه عمر یا مالکیت خانه بدون اجازه می‌شود.

چه کسی مورد سوء استفاده قرار می گیرد؟

بیشتر قربانیان بدرفتاری با سالمندان معمولا زنان هستند. سالمندانی که خانواده یا دوستانی در نزدیکی خود ندارند همچنین افراد دارای معلولیت، مشکلات حافظه یا زوال عقل بیشتر در معرض سالمندآزاری قرار دارند.

آزار و اذیت ممکن است برای هر فرد مسنی اتفاق بیفتد اما اغلب بر کسانی تأثیر می‌گذارد که برای انجام فعالیت‌های زندگی روزمره از جمله حمام کردن، لباس پوشیدن و مصرف دارو به کمک دیگران نیاز دارند. افرادی که ضعیف هستند ممکن است قربانیان آسانی به نظر برسند.

متاسفانه سوء استفاده مالی در حال تبدیل شدن به یک موضوع گسترده و البته به سختی قابل تشخیص است. علاوه بر سرقت پول یا وسایل یک فرد مسن، سوء استفاده مالی شامل بی‌توجهی مالی و بهره‌برداری مالی نیز می‌شود. بی‌توجهی مالی زمانی رخ می‌دهد که مسئولیت‌های مالی سالمندان مانند پرداخت اجاره یا رهن، هزینه‌های پزشکی یا بیمه، قبوض آب و برق یا مالیات بر دارایی نادیده گرفته شود و صورت‌حساب‌های فرد پرداخت نشود. بهره برداری مالی عبارت از سوء استفاده، سوء مدیریت یا بهره برداری از اموال، متعلقات یا دارایی‌ها است. این نوع از سوءاستفاده شامل استفاده از دارایی‌های یک فرد مسن بدون رضایت به بهانه‌های واهی یا از طریق ترساندن یا دستکاری است.

کلاهبرداری حین مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند توسط پزشکان، کارکنان بیمارستان یا سایر کارکنان مراقبت‌های بهداشتی انجام شود. این نوع از کلاهبرداری می‌تواند شامل جعل ادعاهای پزشکی یا هزینه‌های مراقبتی باشد. سالمندان و مراقبان باید مراقب این نوع کلاهبرداری باشند.

نشانه‌های سوء استفاده چیست؟

هنگام ملاقات با یک فرد مسن در خانه یا هر مکان دیگر، ممکن است علائم سوء استفاده یا بی‌توجهی مشهود باشد.

سالمندی که مورد سوء استفاده و آزار قرار گرفته است، شرکت در فعالیت‌هایی که از آنها لذت می‌برد را متوقف می‌کند، آشفته به نظر می‌رسد، موهای ژولیده و شسته نشده یا لباس‌های کثیف دارد، مشکل خواب دارد، بی‌دلیل وزن کم می‌کند، گوشه‌گیر می‌شود یا خشونت‌آمیز عمل می‌کند. نشانه‌هایی مانند تکان خوردن به جلو و عقب دارد. دارای کبودی، سوختگی، بریدگی یا جای زخم بدون دلیل است. دارای شکستگی عینک یا نشانه‌های فیزیکی تنبیه یا مهار شدن است.

بسیاری از سالمندان از گزارش بدرفتاری خجالت می کشند. یا می‌ترسند که اگر گزارشی تهیه کنند، به سوءاستفاده‌گر بازگردد و وضعیت را بدتر ‌کند.زخم بستر اگر شرایط قابل پیشگیری داشته باشد می‌تواند از نشانه‌های سالمندآزاری باشد همچنین سالمند فاقد وسایل کمک پزشکی از جمله عینک، واکر، دندان مصنوعی، سمعک و داروها، اخطاریه تخلیه خانه و صورت‌حساب‌های پرداخت نشده با وجود تمکن مالی می‌تواند نشانه سالمندآزاری باشد.

اگر علائم سوء استفاده را مشاهده کردید، سعی کنید با سالمندان صحبت کنید تا متوجه شوید که چه اتفاقی در حال رخ دادن است. در مراحل بعد در صورت اطمینان از سالمندآزاری با اورژانس اجتماعی با شماره ۱۲۳ تماس بگیرید.

سالمند آزاری به خودی خود متوقف نمی‌شود. شخص دیگری از جمله مددکار اجتماعی باید وارد عمل شود و کمک کند. بسیاری از سالمندان از گزارش بدرفتاری خجالت می کشند یا می‌ترسند که اگر گزارشی تهیه کنند، به سوءاستفاده‌گر بازگردد و وضعیت را بدتر ‌کند.

بیشتر زخم‌های فیزیکی به مرور زمان بهبود می‌یابند اما سالمند آزاری می‌تواند منجر به مرگ زودهنگام، آسیب به سلامت جسمی و روانی، تخریب روابط اجتماعی و خانوادگی، خسارات مالی شدید و موارد دیگر شود.

افزایش میزان گزارش سالمندآزاری در ایران به خاطر ارتقای آگاهی مردم

سرپرست دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور می‌گوید: آمار دقیقی از سالمندآزاری در کشور وجود ندارد اما متاسفانه  با شیوع کرونا میزان سالمندآزاری با هر دلیلی رو به افزایش است که می‌تواند به خاطر افزایش آگاهی مردم نسبت به خدمات اورژانس اجتماعی باشد و اینکه آنها اکنون می‌دانند هنگام سالمندآزاری به کدام نهاد –شماره تماس ۱۲۳- باید گزارش دهند.

محمدرضا حیدرهایی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: از سوی دیگر مردم اکنون می‌دانند که سالمندآزاری الزاما جسمی نیست و ممکن است آزار عاطفی باشد یا سالمند مورد غفلت قرار گرفته باشد.

وی اضافه کرد: سالمندان نیازهای ویژه‌ای دارند و لازم است به لحاظ عاطفی مورد توجه بیشتری قرار گیرند اما متاسفانه بعد از شیوع کرونا در چند سال اخیر، میزان گزارش سالمند آزاری به سازمان بهزیستی کشور زیاد شده است.

با دریافت گزارش سالمندآزاری چه اتفاقی برای سالمند می‌افتد؟

سرپرست دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفت: هنگام دریافت گزارش سالمندآزاری به محل مراجعه و با فرد آزارگر مصاحبه می‌کنیم. اگر مددکاران با مصاحبه تشخیص دادند امکان حضور سالمند در خانه همچنان وجود دارد، این اتفاق می‌افتد و اگر آزار به حدی باشد که نیاز باشد سالمند بیرون از خانه برود، سالمند از خانواده جدا و به مرکز نگهداری سالمندان ارجاع داده می‌شود.

حیدرهایی درباره شهریه‌های سنگین خانه سالمندان نیز اظهار داشت: بسیاری از مراکز نگهداری بهزیستی در حوزه سالمندی به بخش خصوصی واگذار شده‌اند و هزینه‌هایی دارند که باید تامین شود با این وجود مددکاران اگر سالمندی را شناسایی کنند که نیاز به حمایت داشته باشند، این کار را می‌کنند. نیاز به حمایت در بررسی‌های مددکار و بازدید از منزل سنجیده می‌شود و اگر این نیاز طبق دستورالعمل محرز باشد که لازم است در مراکز دولتی نگهداری شود به مراکز نگهداری دولتی ارجاع می‌شوند.

خط اورژانس اجتماعی با شماره ۱۲۳ به صورت شبانه روزی در تمام ایام هفته و به‌صورت کاملا رایگان آماده خدمات رسانی به مردم است

وی با اشاره به مساله رها شدن سالمندان در اماکن عمومی و خیابان ادامه داد: متاسفانه با توسعه شهرنشینی و تغییر سبک زندگی شاید برای برخی خانواده‌ها سخت باشد که چند نفر کنار هم زندگی کنند و نگهداری سالمند درکنار خانواده مشکل باشد؛ بنابراین برای این مساله باید برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شود. هرچند که آمار سالمندان رهاشده در کشور نسبت به سال گذشته تغییر چندان محسوسی نداشته است.

۱۲۳ در طول هفته و به‌طور رایگان آماده خدمت‌رسانی است

سرپرست دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفت: خط اورژانس اجتماعی با شماره ۱۲۳ به صورت شبانه‌روزی در همه روزهای هفته و به‌صورت کاملا رایگان آماده خدمات رسانی به مردم است.

حیدرهایی افزود: مردم می‌توانند موارد کودک آزاری، همسر آزاری و سالمندآزاری را با این خط در میان بگذارند و کارشناسان می‌توانند مردم را در این زمینه راهنمایی کنند.

وی ادامه داد: حتی اگر در همسایگی کودکی مورد آزار قرار می‌گیرد، می‌توان با ۱۲۳ تماس گرفت همچنین سالمندان در همه کشور و در هر استانی با خط ۱۲۳ تماس بگیرد به او خدمات رسانی می‌شود.

حیدرهایی تاکید کرد: به مردم اطمینان می‌دهیم که تماس‌ها کاملا محرمانه خواهد بود و اطلاعات افشا نمی‌شود.