براي نوجوان دوره نوجواني به عنوان مرحله اي از زندگي، پديده اي نوظهور است؛ شروع اين دوره با پديده بلوغ همزمان و خاتمه آن شروع دوره جواني است.
به گزارش پايگاه خبري پليس، فرآيند بلوغ يكي از پيچيده ترين دوره هاي زندگي و در عين حال لذت بخش ترين و دل انگيزترين دوره زندگي هر فرد است. در اين دوره نوجوان نه كودك به حساب مي آيد و نه هنوز به درستي بالغ شده است ولي در مرز بين اين دو مرحله (كودكي و بزرگسالي) قرار مي گيرد اين دوره آغاز مسئوليت پذيري انسان نسبت به اعمال و کارهاي خود است.

اهمیت نوجوانی

نوجواني و بلوغ بهار زندگي است. بهاري كه آغاز تغيير و تحولات جسمي و روحي در افراد است. هر فرد فقط يك بار بهار بلوغ را تجربه مي كند که با دگرگوني هايي در جسم و روان همراه است. در اين دوره نوجوان به سرعت رشد كرده و شاهد تكامل جسماني و نيرومندي بدني خويش است و همزمان عواطف و احساسات او نيز دچار تحول اساسي مي شود.

نظر اسلام در مورد نوجوانان

از نظر اسلام اين دوران بسيار با اهميت است در احاديث معصومين (ع) از اين دوران به هفت سال سوم عمر فرزند (از چهارده سالگي به بعد) تعبير شده است. رسول اكرم (ص) فرموده است: “فرزند آدمى در هفت سال اول زندگى، آقا و سيد پدر و مادر است، در هفت سال دوم بنده فرمانبردار و مطيع پدر و مادر است و در هفت سال سوم وزير خانواده و مشاور پدر و مادر است.”
اوليا و مربيان بايد با آگاهي کامل از حقايق و ويژگي ها و شرايط اين دوران در جهت شناخت نيازهاي روحي رواني نوجوان خود و بر طرف کردن آن به شيوه مطلوب اقدام کنند تا نوجوان بتواند با کمترين آسيبي اين دوران سخت را پشت سر بگذارد.

ويژگي ها و خصوصيات رواني نوجوان در دوران بلوغ

1- احساس هويت

در اين دوران نوجوان هويت فردي اجتماعي خود را به دست مي آورد. نوجوان با در نظر گرفتن تجربيات گذشته و قبول تحولات بلوغ مي خواهد هويت خويش را از نو بازسازي كند. حتي مخالفت و ستيز با والدين و عصيان در برابر انديشه و قدرت ها و دخالت هاي ديگران براي تثبيت «هويت» و جدا کردن خويش از سايرين است.

در هر صورت اگر اين احساس هويت به درستي درک و راهنمايي نشود دچار بحران هويت خواهد شد چراکه تحول بلوغ جسمي و اجتماعي، تصوير ذهني از بدن و هويت شخصي نوجوان را تهديد مي كند.

2- تغييرات شديد و ملموس جسمي، روحي و جنسي

در اين دوران نوجوان با مجموعه اي از تغييرات ناگهاني ناشي از وضعيت جسماني، تضادهاي روحي و … مواجه مي شود که موجب نگراني هايي در فرد مي شود.

3- رشد هيجاني و عاطفي

اين رشد گرچه در پسران نيز قابل توجه است اما در دختران نوجوان به دليل وجود احساسات و عواطف متعدد و غيرقابل پيش بيني (همچون زود رنجي، نگراني، ترس و وحشت، حجب و حيا و شرم، افكار رويايي، گوشه گيري، درون گرايي، خودشيفتگي، خودآرايي، خودنمايي، دوستي و محبت، خشم، ناسازگاري و پرخاشگري، استقلال طلبي و … ) ملموس تر و حساس تر است.

چراکه اين صفات عاطفي و هيجاني كه گاه در تضاد با يكديگرند و سبب نوسانات واضح خلقي مي گردند.

4- رشد اجتماعي

دوره نوجواني، دوره نوسان ها، فعاليت ها و رفتارهاي هيجان انگيز در بعد اجتماعي است گرچه نوجوان به نظر بزرگسالان اهميت مي دهد . اما انديشه هاي همسالان خود را به بزرگسالان ترجيح مي دهد و سعي مي كند در ميان آنها پذيرفته شده و نقش داشته باشد.

5- رشد اخلاقي

اين دوران زمان شکل گرفتن و رشد صفات اخلاقي است که با رشد اجتماعي ارتباط نزديكي دارد و براي ادامه زندگي سالم و سازنده ضروري است، به طور معمول صفات اخلاقي مطلوب اكتسابي هستند و نوجوان بايد در انتخاب و بدست آوردن اين صفات نيرو صرف کند.

با توجه به آنچه گفته شد نوجوان در اين دوره تمايلات و خواهش هاي متضادي دارد؛ مثلا با اين كه مي خواهد با دوستانش باشد، به تنها بودن نيز علاقمند است. خودخواهي كودكانه با نوع پرستي خيرخواهانه را در مي آميزد و او را در برزخي ميان كودكي و بزرگسالي رها مي سازد و دچار نوعي بي ثباتي عاطفي و رواني و فكري مي شود كه از آن به «بحران بلوغ» ياد مي كنند.

اين بحران نوجوان را در يك وضعيت مبهم و پيچيده اي قرار مي دهد كه نمي داند چه بايد كرد و همين عدم اطمينان نسبت به نقش خود موجب مشكلات زيادي براي نوجوان مي شود و او را دچار بعضي از اختلالات رواني و رفتاري مي سازد.

برخي اختلالات رواني و رفتاري در نوجوانان

1- رفتارهاي ناهنجار اجتماعي از قبيل خودسري و مخالفت با والدين، معلم و پزشك، عدم شركت در رويدادهاي خانوادگي و جدال با خواهران و برادران، ايجاد موانع در راه تحصيل، زندگي خانوادگي.
2- افسردگي، گوشه گيري و در خود فرو رفتن در سنين نوجواني تا حدودي طبيعي است اما اگر از حد طبيعي تجاوز كند به عنوان اختلال افسردگي بايد مورد توجه قرار گيرد.
افسردگي به وضعيت روحي و رواني خاصي گفته مي شود که با بروز علائمي نظير غم و اندوه، بي حوصلگي، بي قراري و اشكال در تمركز، احساس بي علاقه گي نسبت به همه چيز، گريه كردن هاي مكرر، لذت نبردن از زيبايي هاي زندگي و … که هفته اي بيش از چند بار و يا ساعت ها رخ مي دهد، در نوجوانان شناخته مي شود.

با عمل به آموزه هاي ديني، مشاوره هاي روانپزشكي و درمان هاي مختلف غير داروئي و داروئي مي توان به افسردگي خاتمه داد.
3- رفتارهاي خشونت آميز و خطرآفرين که در اثر مصرف مواد مخدر تشديد مي شوند و منجر به حوادث مختلف مثل فقر و خودكشي، به خصوص در ميان نوجوانان پسر مي گردد .
4- مشكلات تحصيلي؛ دشواري هاي رواني يا محيطي زمينه ساز اين مشكلات هستند؛ مدرسه هراسي، مدرسه گريزي و عدم پيشرفت تحصيلي نمونه هايي از مشكلات تحصيلي هستند.
5- هراس از منزل؛ گريز از خانه نشانه فشار محيط، بدرفتاريها، مشكلات رواني خود نوجوان است. رفتار صحيح با نوجوان و حل به موقع و درست مشكلات از بروز اين رفتارها پيشگيري مي كند .
6- بيماري هاي وخيم رواني همانند پيكوز ، اسكيزوفرني، در جريان فشارهاي هيجاني ديده مي شود. معمولاً سايكوز (جنون)بزرگسالان با پشت سر گذاشتن يك دوره سايكوز در نوجواني همراه است .

بنا بر اين افسرگي تنها يکي ازاختلالات رواني است که گاهي در در اثر بحران بلوغ ايجاد مي شود ولي در بسياري موارد علت ديگري دارد؛ همچنان که بحران بلوغ ممکن است عوارض سوء ديگري غير افسردگي داشته باشد؛ که بايد جدي گرفته شود و از راه صحيح درمان شود.