شاید در اطرافیان شما هم کسی هست که مرتب می گوید: «حافظه من مثل ساعت کار می‌کنه» یا «کافیه پیچیده‌ترین نقشه گنج را به من بدین تا سه سوت حفظش کنم»، این جملات را حمل برخودستایی نگذارید و به جای افکار منفی دریابید چه چیزی موجب چنین توانایی در افراد باحافظه قوی می‌شود؟ در پاسخ باید از جمله کلیشه‌ای، «ریشه در کودکی‌اش دارد» استفاده کنیم.
تقویت حافظه کودکان راهکارهایی دارد که با در نظر گرفتن آنها در شیوه تربیتی کودکان به سادگی قابل دستیابی است. یکی از جالب‌ترین مطالعات در حوزه‌های مغز و حافظه، تصویربرداری عصبی و نقشه برداری مغزی است.
این مطالعات به شیوه یادگیری مغزی می پردازند. متخصصان مغز و اعصاب با بررسی عملکرد مغز هنگام یادگیری به اطلاعات جالب و مفیدی درباره تقویت حافظه کودکان دست یافته اند، در ادامه به چند نکته عمده در تقویت حافظه کودکان پرداخته ایم.
دور کردن کودکان از استرس و فشار روانی
وقتی در معرض اضطراب و فشار روانی قرار میگیریم، مغز اطلاعات را به بخش واکنشی خود می فرستد و از حرکت جریان سیال اطلاعات به قشر قدامی یا بخش جلویی مغز جلوگیری می شود؛ یعنی ناحیه‌ای از مغز که حافظه بلند مدت در آن شکل می گیرد. پس برای آموزش کودکان می‌توان این مسئله را در نظر گرفت و قبل از شروع آموزش، اقداماتی برای کاهش فشار روانی و استرس انجام داد.
مثلا با پخش موسیقی شاد و کودکانه، بازی‌های ساده با توپ و… یا لطیفه‌های خنده‌دار از میزان اضطراب آن ها کم کرد. با از بین رفتن استرس و فشار روانی ظرفیت مغز کودکان برای پذیرش و حفظ اطلاعات افزایش می یابد و حافظه به شکل قابل ملاحظه ای تقویت می شود.
جلب توجه و تمرکز کودکان با آماده سازی قبلی
وقایع خاطره‌انگیز و جالب در حافظه بلند مدت انسان ماندگار می شوند. برای آموزش بهتر و تقویت حافظه کودکان باید با آماده سازی مغز آن ها، قبل از مطرح کردن موضوعی خاص، ظرفیت و امکان یادگیری را افزایش داد.
با کمک گرفتن از ابزارهای کمک‌آموزشی مانند پوسترها، فیلم‌های آموزشی یا پرسیدن سؤال و معما درباره موضوع درس کنجکاوی آنان برانگیخته می‌شود. کنجکاوی فیلترهای حسی مغز را برای تمرکز و توجه بیشتر باز می‌کند. سعی کنید با جلب توجه کودکان و تحریک شاخک‌های حسی و پرسش‌گری در آنها مطالب آموزشی را در حافظه بلند مدت شان ثبت کنید.
استفاده از معجزه رنگ ها
مغز در هر ثانیه در معرض حجم شگفت انگیزی از اطلاعات قرار دارد، اما تنها بخش کوچکی از آن ها گزینش می شوند و اجازه ورود می یابند. ناخودآگاه انسان، برای ورود این اطلاعات، گزینشی تصمیم‌گیری می کند. رنگ‌ها از معدود راه یافتگانی هستند که حسگرهای مغزی نسبت به آن ها واکنش شدیدی نشان می دهند.
پس اطلاعات را با بهره‌گیری از رنگ های مختلف در وسایل و محیط کودکان به شکل رمزدار در حافظه آنها پررنگ می کنید. مغز کودکان برای به خاطر آوردن حقایقی که آموخته، به کمک رنگ‌ها به کلید ها و سرنخ هایی برای به خاطر آوردن اطلاعات حافظه دست پیدا می کند. استفاده از تصاویر رنگی، اجسام و وسایل رنگی مانند: دفترچه، مداد و… تحریک پذیری مغزی و تقویت مغز و حافظه کودکان را به همراه دارد.
ایجاد تنوع
اگر خلاقیت و کارهای تازه و متنوع را به تجربه‌های یادگیری کودکان اضافه کنید، فرآیند مغزی به خاطرسپاری به شدت تسریع می شود. قبل از شروع مطالعه یا یادگیری، برای کودکان خود خلاقیت و تنوع ایجاد کنید. می توانید محیط را برای او دل‌انگیزتر کنید؛ یک شمع روشن کنید یا آموزگاران می‌توانند از کلیپ‌های آموزشی شاد و مرتبط با مبحث آموزشی استفاده کنند.
انتخاب بسیار گسترده و وابسته به مورد آموزشی و البته امکانات و سلیقه شما و کودکانتان است. با ایجاد تجربه‌های متنوع در یادگیری، سیستم هوشیاری کودکان تغییر می کند و با آغوش باز پذیرای فرآیند به خاطرسپاری و نگهداری اطلاعات مغزی می شوند.
تشویق کودکان به تقویت برداشت های شخصی
هر کودک دریافت مخصوصی از اطلاعات دارد و با امکانات ذهنی و استعدادهای ویژه خودش می‌آموزد. باید کودکان را تشویق کرد تا نسبت به مسائل کنجکاو باشند و سؤالات خود را مطرح کنند. در این صورت برداشت‌های شخصی آنها از موضوعات مختلف گسترش می‌یابد و به نتایج درست‌تری از موضوعات مختلف می رسند.
تجزیه و تحلیل شخصی از مسائل به ماندن اطلاعات در مغز و فرآیند تصفیه اطلاعات هر فرد بسیار کمک می کند. برای مثال، داستان‌گویی در به خاطرسپاری حقایق بسیار مفید است. داستان ها با ایجاد کد های ذهنی، بازیابی و فراخوانی اطلاعات را ساده می کنند. الگوی حفظ کردن اطلاعات در مغز با داستان ها تقویت می شود.
تقویت حافظه ارتباطی
مغز اطلاعات را در مدتی کمتر از یک دقیقه در حافظه کوتاه مدت نگه می‌دارد و تنها در صورتی اطلاعات موجود در حافظه کوتاه مدت ماندگار می شوند که ارتباطی میان آن ها و دانش گذشته در مغز موجود باشد؛ یعنی اطلاعاتی در مغز ثبت می شوند که با مغز پیوند های معنایی پیدا کنند و سپس اطلاعات به حافظه بلندمدت کوچ می کنند. سعی کنید با ایجاد یک پل میان تجارب گذشته کودکان، دانش قدیم و اطلاعات جدید او را به هم مرتبط کنید.
تکرار، تکرار و تکرار
ما حس‌های پنجگانه متفاوتی داریم و اطلاعاتی که از طریق هر کدام از این حواس دریافت می‌کنیم در قسمت مختص به همان حس در مغز ثبت می شود. پس برای آموزش کودکان باید تلاش کنید تا تمام این حواس را به جنب‌و‌جوش و دقت وادارید.
فعالیت‌های مختلف موجب می شوند مغز اطلاعات کسب شده از تحریک هر حس را در بخش‌های گوناگون ذخیره کند، در این صورت مغز کودک شما مسیر های چندگانه‌ای به سمت حافظه می سازد که کار بازیابی و تازه‌سازی اطلاعات را مؤثرتر و سریع‌تر می‌کنند. این مدارهای ارتباطی شکل گرفته، که به اطلاعات موجود در حافظه می‌رسند، با تکرار و تمرین بیشتر، قوی‌تر می‌شوند.
پس بهره‌گیری از عناصر حسی مختلف و تکرار و تمرین با استفاده از آن ها باعث بازیابی اطلاعات در حافظه و تقویت حافظه کودکان می شود.
