عموم افرادی که تفکر خودکشی دارند و یا افکار آن را در سر می پرورانند، با یکی از نزدیکان دوست یا آشنای خود در این باره صحبت می کنند اما مسئله این است که اگر یک عزیزی با ما درباره خودکشی صحبت کرد، چه واکنشی باید نشان دهیم؟ اصلا چه حرف هایی را باید بزنیم و چه حرف هایی را نزنیم که خدایی ناکرده باعث جری تر شدن او شود! این گزارش مهارت های صحبت کردن با فردی که قصد خودکشی دارد را به شما می گوید.

به نقل از گروه زندگی : در متن نامه به جامانده از  فردی که  در دهه 1970 میلادی خودکشی کرده نوشته شده است: «به سمت یک پُل می روم، اگر در مسیر حتی یک نفر به من لبخند بزند، نخواهم پرید». چند روز پیش با دوستی صحبت می کردم که دل پر دردی داشت، از زمین و زمان شاکی بود و می گفت از زندگی خسته شده و ترجیح می دهد بمیرد تا بخواهد برای ادامه اش بجنگد. نمی دانستم چقدر حرف هایش جدی است اما کمی گیج شده بودم و برایم سوال پیش آمد که چطور باید با فردی که افکار خودکشی و تمایل به نابودن کردن خودش دارد، صحبت کنم! آیا اصلا باید چنین فردی را جدی بگیریم یا بی خیال حرف هایش شویم؟ آیا باید راهکارهایی به او ارائه دهیم یا اینکه او را به متخصصان ارجاع دهیم؟ به طور کلی راهکار درست در این زمینه چیست؟

فکر خودکشی برای چه کسانی ایجاد می شود؟

طبق تحقیقات روانشناسی و روانپزشکی، فکر خودکشی برای هر انسانی با هر جایگاه اجتماعی و هر سن و سالی ممکن است پیش بیاید. حال می خواهد جوان باشد، پیر یا بچه. برخی شاید تصور کنند که خودکشی از عهده هر کسی نمی آید، اما این اشتباه است چرا که وقتی ذهن به بن بست می رسد، برای هر فردی ممکن است چنین تفکری ایجاد شود.

معجزه ترک افکار خودکشی

«دکتر حمیدرضا توفیقی» رزیدنت روان پزشکی در این باره می گوید: «اکثر آدم هایی که دست به خودکشی می زنند، قبلش با یک نفر در این رابطه صحبت می کنند که مثلا قصد خودکشی دارند. مهم ترین نکته این است که فردی که چنین حرف هایی را از عزیزی می شنود نباید زمان را از دست بدهد یا اینکه خونسردی پیشه کند و از حرف زدن درباره آن اجتناب کند. اینها راه های اشتباهی است که اگر انجام دهیم، احتمال ارتکاب به خودکشی زیادتر می شود. بنابراین وقتی کسی از خودکشی صحبت می کند باید بدانیم که آنقدر بار روانی او منفی و زیاد است که نمی تواند راه حل بهتری را برای حل بحران هایش پیدا کند و با صحبت کردن با ما می خواهد از ما کمک بگیرد تا از این شرایط خلاص شود.  بنابراین نباید فکر کنیم که او بلوف می زند، ادا در می آورد یا ژست می گیرد. به جای قضاوت های اشتباه و عجولانه یا مسخره کردنش باید راه حل های زود هنگام ارائه دهیم و مهم ترین راه حل نیز گوش دادن به حرف هایش با همدلی است. گوش دادن باعث می شود که فرد حالش بهتر شود و بتواند تصمیمات بهتری بگیرد»

چه جملاتی را نباید بگوییم

برخی افراد زمانی که با این موقعیت مواجه می شوند که فردی صحبت از خودکشی می کند، راهکارهای کلیشه ای را انتخاب کرده  و یا جملات تکراری قدیمی ترها  را به فرد می زنند که اصلا هم جواب نمی دهد.

دکتر توفیقی در این باره می گوید: کلیشه هایی چون : «خجالت بکش ، قوی باش» ، «خدا بیش از توان آدم بهش مشکل نمی ده، پس تحمل کن» اصلا راهگشا نیست.

واقعیت این است که ما جای سایر آدم ها نیستیم پس نمی توانیم قضاوت کنیم که او در چه شرایطی است تنها کاری که می توانیم بکنیم این است که با او همدلی کنیم.

سایر کلیشه ها: «فکر کردی چه بلایی سر خانوادت و دوستات میاد» این نوع صحبت هم فقط عذاب وجدان فرد را بیشتر می کند.

«چه آدم خودخواهی هستی یا چقدر ترسویی که می خواهی خودکشی کنی، چیت کمه؟!» و اینکه «تو جرأت خودکشی کردن هم نداری!» این نوع جملات باعث می شود که فرد در تصمیم گیری اش مصرتر شود.

«برو فلانی و ببین این همه مشکلات داره، بازم به خودکشی فکر نمی کنه. ناشکری نکن!» چنین مدل صحبت کردن هم باعث می شود که فرد احساس کند، خوب درک نمی شود  و همین باعث می شود که دیگر با شما درددل نکند.»

چه جملاتی را بگوییم. 

طبق آمارها در هر ثانیه هزاران نفر در سراسر دنیا دست به خودکشی می زنند که از بین اینها خیلی هایشان با فردی صحبت کرده اند اما او بی توجهی کرده است. براساس آمار سازمان بهداشت جهانی مهم ترین دلیل مرگ و میر جوانان 15 تا 24 ساله، خودکشی بوده و بیش از دیگر عوامل مرگ و میر مثل جنگ و قتل کشته داده است. سازمان بهداشت جهانی خودکشی را سیزدهمین عامل مرگ و میر در دنیا معرفی کرده است.

تا اینجا توضیح دادیم به فردی که قصد خودکشی دارد چه چیزهایی نگوییم اما  از اینجا به بعد می گوییم که چه حرف هایی می تواند برای فردی که قصد خودکشی دارد اثرگذار باشد و او را از تصمیمش منصرف کند.

فعالانه گوش دهیم

روش گوش کردن فعال خیلی مهم است. گاهی پیش می آید که ما حرف کسی را می شنویم اما گاهی هم حرف هایش را گوش می دهیم. این گوش کردن فعالانه یعنی همراه با توجه و تمرکز و همدلی، برای فردی که افکار خودکشی دارد می تواند موثر باشد. دکتر توفیقی معتقد است به فردی که قصد خودکشی دارد هم باید گوش دهیم و هم اینکه بیشتر اجازه دهیم او صحبت کند، تا اینکه ما  نصحیت کننده باشیم. باید دست هایش را بگیریم و به او بگوییم که درکش می کنیم و مشکلاتش را می فهمیم اما راه حل های بهتری هم از نابود کردن خود وجود دارد.راه حل دیگر این است که از او بخواهیم بیشتر فکر کند چرا که برای خودکشی هیچ وقت دیر نمی شود اما اگر این کار را انجام دهد ، ممکن است که دیگر برگشتنی در آن نباشد.

در دسترس باشیم

مسئله دیگر این است که اگر متوجه شدیم فردی می خواهد دست به خودکشی بزند یا تفکرش را دارد ، نباید او را تنها بگذاریم چرا که اگر به داد فرد نرسیم ممکن است دست به خودکشی بزند اما ماجرا در این نقطه تمام نمی شود، چون افکار خودکشی ممکن است دو مرتبه باز گشت کند، بنابراین ما همیشه باید در دسترس این فرد باشیم و تنهایش نگذاریم. اگر تصمیم گرفته با آلت قتاله خاصی خودش را بکشد، این وسایل خطرناک را از دسترسش خارج کنیم و حتما حتما هم از افراد مطمئن بین دوستان و خانواده فرد کمک بگیریم و در نهایت هم او را به متخصص روانپزشک یا روانشناس ارجاع دهیم.

با مراکز درمانی تماس بگیرید.

اگر فردی در اطرافیان شما دست به عملی برای خودکشی زد، سریع اقدام کنید چرا که زندگی اش در خطر است و بدون درنگ با شماره های مراکز بهداشتی و درمانی تماس بگیرید و یا او را به نزدیک ترین بیمارستان برسانید. برای موارد افکار جدی خودکشی نیز می توانید با شماره های اورژانس اجتماعی 123، صدای مشاور 1480 / 4030 و اورژانس شهری 115 تماس بگیرید.

در پایان دکتر توفیقی پیشنهادات سازنده ای برای مواجهه با افرادی دارد که قصد خودکشی دارند ؛«این شرایط با فرد، مستقیم و بی پرده باشید، احساسات او را در نظر بگیرید و درباره ارزش زندگی برایش سخنرانی نکنید، حمایت و علاقه خود را به نگرانی هایش نشان دهید، برایش دلسوزی نکنید، به او امید ندهید که گزینه های دیگری غیر از خودکشی مثل تضمین های الکی و کلیشه ای وجود دارد، برای مشاوره دادن او را نزد مشاور بفرستید و در نهایت سعی نکنید که یک تنه خودتان یک مشاور باشید بلکه حتما خانواده و یک متخصص را در جریان بگذارید.»