به گزارش روابط عمومی بنیاد به نقل از خبرگزاری ایسنا، طبق آخرین آمار اعلام شده از سوی سازمان ملل که هفته جاری مطرح شد ،بیش از 122 میلیون نفر در حال حاضر در جهان درگیر گرسنگی و فقر غذایی هستند.
با توجه به آمارهای رسمی کشور، در ایران نیز استان‌های آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، کرمان، خراسان شمالی و خوزستان با درصد بالایی از فقر غذایی مواجه هستند و تهران، البرز، گلستان و قم با درصد کمتری از فقر غذایی روبرو هستند.
اصلی ترین دلیل فقر غذایی ناشی از فقر اقتصادی است.در ادامه این گزارش نگاهی به وضعیت فقر در ایران و تاثیر شغل، سواد، داشتن مسکن و جنسیت در گرفتار بودن با فقر یا نبودن با این آسیب ویران کننده در کشور را بررسی می کنیم.
بررسی آخرین وضعیت فقر در ایران از زاویه مرکز پژوهش های مجلس
طبق بررسی های مرکز پژوهش های مجلس در سال‌های میانی دهه 1380 و ابتدایی دهه 1390 صرف برخورداری از شغل، تفاوت قابل‌توجهی در بین فقرا و غیرفقرا وجود داشت؛ اما به‌مرور زمان با افزایش فقر و همچنین با افزایش اهمیت مشاغل تخصصی، درصد خانوارهای دارای سرپرست شاغل بین فقرا و غیرفقرا تقریباً برابر و حدود 60 درصد بوده است.
تاثیر شغل در کاهش فقر در کشور
در این گزارش آمده است، در‌حالی‌که درصد شاغلان و غیرشاغلان در بین فقرا و غیرفقرا برابر است اما 37 درصد از خانوارهای غیرفقیر دارای شاغل رسمی بوده و این عدد در فقرا 16/5درصد است. ضمن آنکه برخورداری از شغل غیرساده احتمالاً می‌تواند فقر را کاهش دهد، درصد خانوارهای دارای مشاغل ساده در سال 1400 در بین فقرا حدود 34 درصد و در بین غیرفقرا حدود 15 درصد بوده است. توصیه سیاستی استخراج شده در این بخش، توانمندسازی و آموزش مهارت‌ها و همچنین پوشش بیمه فراگیر خواهد بوده است.
اثر سواد بر کاهش فقر در ایران
همچنین در خصوص وضعیت تحصیلی سرپرست خانوار بررسی وضعیت تحصیلی سرپرست خانوار دو نتیجه قابل توجه دارد نخست آنکه با‌سوادی احتمالاً فقر را کاهش می‌دهد. در سال 1400 نرخ با‌سوادی در بین سرپرستان خانوار فقیر و غیرفقیر به‌ترتیب 72 و 87 درصد بوده که اختلاف 15 واحد درصدی دارند. دوم آنکه افزایش سال‌های تحصیل احتمالاً فقر را کاهش می‌دهد. غیرفقرا به‌طور متوسط سه سال بیشتر از فقرا تحصیلات کرده‌اند. یک توصیه سیاستی در این بخش ادامه سیاست‌های گسترش سوادآموزی و نهضت‌های سوادآموزی و همچنین افزایش امکان تحصیل به‌خصوص در نواحی روستایی گفته شده است.
در شهرهای بزرگ، سرپرستان جوان خانوار، فقیرترند در روستاها پیرها فقیرتر
در خصوص وضعیت سنی سرپرست خانوار ،سن سرپرست خانوار غیرفقیر از خانوار فقیر پیشی گرفته است. به‌مرور زمان و با بدتر شدن وضعیت اقتصادی همه گروه‌های درآمدی، سالمندان و افراد با سن بالاتر که از درآمد ثابت برخوردارند نسبت به جوانانی که احتمال یافتن شغل با درآمد ثابت را کمتر دارند، وضعیت بهتری پیدا کرده‌اند. در مناطق روستایی، سن سرپرست خانوار فقیر بیش از خانوار غیرفقیر است. در مناطق روستایی به‌علت پوشش کمتر بیمه‌های تأمین اجتماعی و همچنین نوع مشاغل که نیازمند فعالیت بدنی است، با افزایش سن و ازکارافتادگی، احتمال فقیر شدن می‌تواند افزایش یابد که افزایش پوشش بیمه روستاییان یکی از سیاست‌هایی است که می‌تواند احتمال فقر را کاهش دهد.
نرخ زنان سرپرست فقیر در روستاها از 1400 بیشتر شده است
در خصوص وضعیت جنسی سرپرست خانوار نیز شرایط شهر و روستا تقریباً شبیه به هم بوده، اما در روستا اختلاف بیشتر است. هرچند درصد زن سرپرست در فقرا در سال‌های قبل در مناطق شهری بیشتر از غیرفقرا بوده اما به‌مرور زمان این فاصله کاهش یافته و در سال 1400 تفاوتی بین نرخ زن سرپرستی در فقرا و غیرفقرا مشاهده نمی‌شود. در مناطق روستایی نرخ زن سرپرستی به‌طور معناداری در بین فقرا بیشتر بوده و در سال‌های میانی دهه ۱۳90 اختلاف بین زن سرپرستی در بین فقرا و غیرفقرا حتی به 11 واحد درصد هم رسیده است. در سال 1400 این اختلاف 5 واحد درصد بوده است.
خانوارهای فقیر دارای فرزند، 14 درصد بیشتر از بدون فرزندها هستند
همچنین در خصوص وضعیت ساختار خانوار خانوارهای دارای کودک در بین فقرا در سال 1400 در مناطق شهری 14 واحد درصد بیش از خانوارهای دارای کودک در بین غیرفقرای شهری هستند. یک توصیه سیاستی به سیاستگذار این است که باید تمهیداتی برای کاهش هزینه‌های کودکان و پوشش بخش بیشتری از هزینه‌های مربوط به کودک در نظر گرفته شود.
در زمینه وضعیت مسکن خانوار برخورداری از مسکن استیجاری هم یکی از مواردی است که رفاه خانوار را کاهش می‌دهد. نرخ برخوردای از مسکن استیجاری در بین فقرای شهری در حدود 4 واحد درصد بیش از غیرفقراست. همچنین مستأجران به‌علت پرداخت هزینه‌های اجاره مجبورند تا از سایر هزینه‌های خود و به‌طور خاص از خوراک بکاهند. به‌طوری‌که کالری دریافتی مستأجران به‌طور میانگین همواره پایین‌تر از مالکان بوده است.
نقشه راهی برای فقرزدایی
حال سوال این است که این معضلات و مشکلات وجود دارد ، اگر قصد بر کاهش فقر و فقرزدایی در کشور باشد چه اقداماتی می تواند موثر عمل کند.
برای فقرزدایی در ایران، می‌توان به این موارد توجه داشت تا مسیر به مقصود برسد.در گام نخست، شناسایی و تحلیل دقیق فقر در مناطق مختلف کشور از اساس های مراحل فقرزدایی است.برای فقرزدایی، ابتدا باید مناطق با بیشترین درصد فقر شناسایی شوند و علت‌های آن‌ها تحلیل شود و از آن مناطق فقرزدایی شروع شود.
گام بعدی تامین امکانات اولیه برای مناطق درگیر با فقر بزرگ است. برای فقرزدایی، باید امکانات اولیه مانند آب، برق، گاز، مسکن و بهداشت در مناطق فقیر تأمین شود. گام سوم که مرحله با اهمیتی قلمداد می شود. ایجاد فرصت‌های شغلی در کشور بخصوص در مناطق درگیر با تومور فقر است. برای فقرزدایی، باید فرصت‌های شغلی در مناطق فقیر ایجاد شود. این کار می‌تواند با سرمایه‌گذاری در صنایع و کشاورزی انجام شود.
گام موثر بعدی ارتقای سطح آموزش در مناطق فقرزده است.برای فقرزدایی، باید سطح آموزش در مناطق فقیر ارتقا داده شود. این کار می‌تواند با ایجاد مدارس و دانشگاه‌ها و ارائه آموزش رایگان انجام شود. توسعه صنایع و کشاورزی در مناطق تحت آسیب فقر حائز اهمیت بوده زیرا برای فقرزدایی، باید صنایع و کشاورزی در مناطق فقیر توسعه داده شود. این کار می‌تواند با سرمایه‌گذاری در این صنایع و کشاورزی و ارائه تسهیلات مالی به کشاورزان و صنعتگران انجام شود.
ارتقای سطح بهداشت از مراحل مهم دیگر برای از بین بردن فقر از جسم و روح و زندگی مردم هر کشور است. برای فقرزدایی، باید سطح بهداشت در مناطق فقیر ارتقا داده شود. این کار می‌تواند با ساخت بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها و ارائه خدمات بهداشتی رایگان انجام شود.
در ایران یکی از راه حل های کاهش فقر و ارتقا رشد اقتصادی خانوارها بر دوش وزارت میراث و گردشگری می تواند باشد آنهم با توسعه گردشگری شکل می گیرد.برای فقرزدایی، باید گردشگری در مناطق فقیر توسعه داده شود. این کار می‌تواند با ساخت هتل‌ها و رستوران‌ها و توسعه جاذبه‌های گردشگری انجام شود.
