کارشناسان معتقدند انتشار و اشتراک عکس‌ها و ویدئوهای کودکان توسط والدین در فضای مجازی علاوه بر اینکه اجازه نمی‌دهد هویت کودک شکل بگیرد و شخصیت و عزت نفسش را دچار مشکلات متعدد می‌کند، حریم شخصی او را مخدوش می‌کند و همچنین او را در معرض سوءاستفاده پدوفیل‌ها و تکنولوژی روز ازجمله هوش مصنوعی قرار می‌دهد.
این روزها خیلی از اینفلوئنسرها را در فضای مجازی می‌بینیم که کودک هستند و والدین‌شان علاوه بر نمایش جنبه‌های بامزه از کودکی آنها، توسط آنها درآمدزایی هم می‌کنند.
فالوئرها هم از اینفلوئنسرهای کودک خوش‌شان می‌آید و با دیدن سوتی‌های بانمک و ظاهر کودکانه‌ی زیبا و مدل لباس و شیرین‌زبانی آنها کلی می‌خندند و پست‌ها و کلیپ‌های مربوط به کودک را برای دیگران هم دست به دست می کنند تا بقیه هم بخندند و خوش‌شان بیاید. غافل از این که سلامت جسمی، روانی و اجتماعی کودک از این همه در معرض بودن، آسیب می‌بیند و ممکن است کل کودکی و بزرگسالی‌اش تحت تاثیر قرار بگیرد و دچار اختلال شود.
روانشناسان می‌گویند نمایش مدام کودک در فضای مجازی، این حس را به او القا می‌کند که تو تا زمانی دوست‌داشتنی هستی که فالوئر جمع کنی و لایک‌هایت زیاد باشد. این مساله می‌تواند شخصیت و اعتماد به نفس و عزت نفس و استقلال و روابط و تعاملات کودک را در آینده دچار آسیب کند.
آسیب دیدن کودکان در فضای مجازی، تنها نظر روانشناسان نیست. متخصصان آی‌تی و کارشناسان شبکه‌های اجتماعی هم معتقدند در عصر امروز و با رشد تکنولوژی و باز شدن پای هوش مصنوعی به زندگی انسان، احتمال افزایش آمار آزارهای جنسی کودکان و سوءاستفاده‌های دیگر، دور از انتظار نیست. بنابراین لازم است که والدین در به اشتراک گذاشتن عکس‌ها و ویدئوهای فرزندان خردسالِ خود هوشمندانه و آگاهانه عمل کنند تا دوران کودکی و بزرگسالی او را دچار اختلال نکنند. اختلالاتی که ممکن است هیچ‌وقت جبران نشوند.
شکستن حریم شخصی کودک/ بزرگ‌ترین آسیبی که کودک در فضای مجازی می‌بیند
دکتر مونا فلسفی، روانشناس کودک و نوجوان درباره خطرات و آسیب‌های بِلاگریِ کودکان به همشهری‌آنلاین می‌گوید: یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌ها این است که حریم شخصی چنین کودکی شکسته و مخدوش می‌شود. کودک، فردی خردسال است و اختیاری از خودش ندارد و درباره استفاده‌هایی که از او می‌شود، ناآگاه است و ممکن است بعدها در بزرگسالی، از این که عکس‌ها و فیلم‌هایش همه جا پخش شده و همه جا دیده شده، آسیب ببیند.
دکتر فلسفی می‌گوید: بعضی از والدین، عکس‌های حمام رفتن کودک و عکس با پوشک و … را هم در فضای مجازی منتشر می‌کنند و نمی‌دانند که این کار می‌تواند بعدها در اعتماد به نفس فرزندشان تاثیر بگذارد. همچنین می‌تواند در او ایجاد خشم کند.
این روانشناس می‌گوید: بعضی از مادرهای بلاگر برای این که کودکان‌شان در تولید محتواها با آنها همکاری کند، به آنها باج می‌دهند. خود این آسیب بزرگی است. چون بچه یاد می‌گیرد که همیشه از راه‌های ناسالم به خواسته‌هایش برسد. از سوی دیگر، تولید مداوم محتوا برای اینستاگرام و یوتیوب و سایر فضاها برای کودک خردسال خسته‌کننده است و بعضی از والدین از طریق تنبیه و تهدید، او را وادار به همکاری می‌کنند. این مساله هم می‌تواند به اعتماد به نفس کودک خشه وارد کند.
استفاده از کودک در فضای مجازی، کودک‌آزاری است/ تبدیل کودک به شخصیتی خودشیفته و نمایشی
دکتر فلسفی ادامه می‌دهد: استفاده از کودکان برای گرداندن فضای مجازی و کسب درآمد، حریم خصوصی و امنیت روانی کودک را به خطر می‌اندازد و می‌تواند در آنها اضطراب ایجاد کند. ما از همان ۳ سالگی تربیت جنسی را به کودک یاد می‌دهیم و آنها را با مفهوم حریم خصوصی، احترام گذاشتن به حریم خصوصی دیگران و اندام‌های خصوصی آشنا می‌کنیم و این موضوع استفاده از کودکان در فضای مجازی با چیزی که ما به کودکان یاد می‌دهیم، تناقض دارد.
این روانشناس کودک می‌گوید: ما نمی‌توانیم عکس‌های عریان کودکان و سوتی‌های کلامی آنها را فقط به این دلیل که بامزه هستند، در فضای مجازی بگذاریم. چون ممکن است کودک احساس کند دارد مورد تمسخر دیگران قرار می‌گیرد و روی اعتماد به نفس او تاثیر بگذارد.
دکتر فلسفی به این نکته اشاره می‌کند که استفاده از کودک برای کار در فضای مجازی به نوعی کودک‌آزاری محسوب می‌شود و می‌تواند روی شخصیت او تاثیر چشمگیری بگذارد و باعث بلوغ زودرس او بشود، اضطراب و افسردگی او را در پی داشته باشد، باعث می‌شود کودک، کودکی نکند اما بسیاری از مادران بلاگر و حتی فالوئرهایی که ادعای حمایت از حقوق کودکان را دارند، متوجه این موضوع نیستند.
او می‌گوید: کودکی که مدام در معرض نمایش در فضای مجازی است، به تدریج یاد می‌گیرد که از آدم‌های دور و اطرافش و از والدینش فقط توجه و تایید بگیرد. این کودک به جای این که در فضای واقعی رشد کند، در فضای مجازی رشد می‌کند و تعداد زیاد فالوئرها، لایک گرفتن به تعداد زیاد و … کم‌کم برایش یک ضرورت می‌شود و مدام دنبال تایید و توجه دیگران است و قضاوت‌های دیگران برایش خیلی مهم می‌شود. این موضوع روی اعتماد به نفس کودک تاثیر پررنگی می‌گذارد.
این روانشناس تاکید می‌کند: بزرگ‌ترین آسیبی که کودک از در معرض نمایش قرار گرفتن می‌بیند، تبدیل شدن به شخصیتی نمایشی و خودشیفته است. تعدادی از کودکان اینفلوئنسر در بزرگسالی دچار اختلال خودشیفتگی می‌شوند و این آسیب کوچکی نیست که راحت از کنارش عبور کنیم.
دکتر فلسفی در این باره توضیح می‌دهد: یکی از مشکلاتی که شخصیت‌های نمایشی و خودشیفته در آینده دچارش می‌شوند، این است که نمی‌توانند وارد روابط عمیقی شوند و روابط آنها همیشه در سطح است. اینها چون همیشه از کودکی در فضای مجازی مورد توجه و تایید دیگران بوده‌اند به دلیل تیپ، ظاهر، مدلینگ و …، همدلی‌شان با دیگران پایین می‌آید، مهارت‌های زندگی را به خوبی یاد نمی‌گیرند، نمی‌توانند با آدم‌ها تعامل داشته باشند، همچنین با توجه به این که خود را مرکز و محور توجه می‌دانند، در پیدا کردن دوست، در روابط شخصی و در ازدواج موفق به مشکل برمی‌خورند. نکته مهم دیگر این است که نمایش مداوم کودک در فضای مجازی باعث می‌شود که کودک به شناختن استعدادهای درونی خود کمتر توجه کند و طوری بار بیاید که دیگران از او انتظار دارند.
او می‌گوید: اختلال دیگر در مورد کودکان بلاگر یا اینفلوئنسری که از ظاهر و تیپ‌شان در فضای مجازی استفاده می‌شود، این است که ممکن است در بزرگسالی دچار اختلال بدریخت‌انگاری و درنتیجه، پرخوری عصبی یا کم‌خوری عصبی شوند. به خصوص کم‌خوری عصبی.
پدوفیل‌ها در کمین کودکان هستند/ کودک خود را در معرض بچه‌بازها قرار ندهیم
این روانشناس کودک و نوجوان به این نکته بسیار مهم هم اشاره می‌کند که بعضی از والدین بلاگر وقتی کودک خود را به یک رستوران یا پارک یا شهربازی می‌برند، هم از کودک فیلم‌برداری می‌کنند و هم لوکیشن می‌گذارند و با این کار، کودک را در معرض سوءاستفاده “پدوفیل‌ها” قرار می‌دهند. پدوفیل‌ها افرادی هستند که از نظر جنسی دچار انحراف اند و به کودکان گرایش جنسی دارند.
دکتر فلسفی می‌گوید: با این کار، علاوه بر این که حریم خصوصی کودک را مخدوش می‌کنیم، کودک خود را در معرض دزدها یا بچه‌بازها قرار می‌دهیم که امنیت روانی و حتی امنیت جانی او را هم به خطر می‌اندازد.
وقتی به کودک به عنوان کیف پول نگاه می‌کنیم/ کودک اینفلوئنسر را با کودکان بازیگر مقایسه نکنید
این روانشناس حوزه کودک و نوجوان به این نکته مهم اشاره می‌کند که وقتی ما حق انتخاب را از کودک می‌گیریم و به او فقط به عنوان منبع پول‌سازی و درآمدزایی نگاه می‌کنیم، علاوه بر آن که به اعتماد به نفس او لطمه می‌زنیم، نمی‌گذاریم هویتش در مسیر طبیعی شکل بگیرد. بعضی از والدین برای دفاع از کار خود می‌گویند کودکان بازیگر هم حریم خصوصی‌شان رعایت نمی‌شود و مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند. در حالی که بازیگری یک هنر است. این خیلی متفاوت است با درآمدزایی با ظاهر کودک و سوتی‌های کلامی او و عکس های لختش. این کار به شدت به شخصیت و حریم خصوصی کودک آسیب می‌زند. والدین می‌توانند با هنرهای بچه درآمدزایی کنند. البته آن هم با رعایت شروط و حد و حدودی.
دکتر فلسفی ادامه می‌دهد: بعضی از والدین هم می‌گویند ما از کودک‌مان برای استفاده از او در فضای مجازی اجازه گرفته‌ایم. در حالی که متوجه نیستند که کودک هنوز به سن بینش و تعقل و تصمیم‌گیری نرسیده که بتواند کار و راه درست را انتخاب کند. بنابراین این حرف درستی نیست. درواقع ما به عنوان والد موظفیم که همه‌جوره از او محافظت کنیم.
این روانشناس می‌گوید: این کودک بزرگ می‌شود و ممکن است در بزرگسالی فضای مجازی را دوست نداشته باشد و قاعدتا از کار ما شاکی می‌شود و نسبت به ما خشم پیدا می‌کند. درضمن کودک از ۶ سالگی وارد مرحله همانندسازی با والد هم‌جنس خود می‌شود و وقتی می‌بیند والد هم‌جنسش به عنوان الگو مدام با بلاگری پول درمی‌آورد، پروسه همانندسازیش دچار خدشه می‌شود.
فرهنگ استفاده از فضای مجازی در ایران ضعیف است
دکتر فلسفی درباره سطح فرهنگ ایرانیان در استفاده از فضای مجازی می‌گوید: استفاده درست از فضای مجازی در ایران خیلی فرهنگ‌سازی نشده و بهتر است به خانواده‌ها آموزش داده شود. یک خواننده مثل امیر تتلو که کل صورتش تتو است و قیافه عجیب و غریبی دارد و به فالوئرهای خود فحش می‌دهد و ترانه‌هایش پر از الفاظ نامناسب است، وقتی یک لایو می‌گذارد، هزاران نفر در لایو او بالا می‌آیند تا به حرف‌هایش گوش کنند. یا بلاگری که لباس باز می‌پوشد و مدام فحش می‌دهد، وقتی لایو می‌گذارد، ۵۰۰ هزار نفر در لایو او می‌آیند بالا، اما وقتی یک روانشناس به طور رایگان لایو می‌گذارد و هدفش اطلاع‌رسانی به خانوده‌ها است، فقط ۵۰۰ نفر وارد لایو او می‌شوند و این نشان می‌دهد که جامعه ما از نظر فرهنگی ضعف دارد و خیلی غنی نیست و بیشتر به موضوعات منفی و دم دستی گرایش دارد تا موضوعات سالم و سازنده.
این روانشناس می‌گوید: با این حال لازم است که مدام مردم را در معرض اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی قرار دهیم تا استفاده از فضای مجازی را یاد بگیرند تا دانسته و ندانسته، به خود و دیگران آسیبی وارد نکنند.
منبع همشهری
