مطالعات مربوط به مداخله برای پیشگیری از آسیب‌های خانواده‌ها اغلب بر روش‌ها و استانداردهای از پیش طراحی شده غربی استوار بوده و جای الگوهای موثر بومی در این زمینه خالی است.

به گزارش روابط عمومی بنیاد به نقل از ایرنا، خانواده پایه گذار بخش مهمی از سرنوشت انسان است و در تعیین سبک و خط مشی زندگی آینده، اخلاق، سلامت و عملکرد فرد در آینده نقش بزرگی برعهده دارد.

خانواده به عنوان کوچکترین نهاد اجتماعی، آسیب پذیرترین گروه در برابر آسیب های اجتماعی است به طوری که اکثر مشکلات و آسیب ها ابتدا در خانواده ها بروز پیدا می کند و در صورت پیشگیری و برخورد ناصحیح با آنها به درون جامعه نیز رسوخ می یابد و در این شرایط دشوار دیگر نمی توان به راحتی مشکلات و آسیب ها را کنترل کرد.

با توجه به شرایط امروز جامعه، افزایش مشکلات، آسیب ها و تغییرات سبک زندگی نسبت به گذشته، چنانچه نتوان پایه های خانواده را محکم و استوار بنا کرد در این صورت شاهد بروز آسیب ها و ناهنجاری ها در خانواده ها خواهیم بود.

در این راستا خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) زنجان میزگردی را در خصوص الگوهای تقویت نهاد خانواده با حضور مجید یوسفی افراشته عضو هیات علمی گروه مشاوره دانشگاه زنجان، لقمان ابراهیمی عضو هیات علمی گروه مشاوره دانشگاه زنجان، اباذر چراغی رئیس سازمان نظام روان شناسی و مشاوره استان زنجان و علی ذوالقدر، جامعه شناس و کارشناس امور جوانان اداره کل ورزش و جوانان استان برگزار کرد که در آن حاضران بر ضرورت تولید گفتمان جدید با توجه به خانواده های موفق در حل آسیب های مرتبط با نهاد خانواده و طراحی الگوهای بومی در حل آسیب ها تاکید کردند.

فعالیت ۱۱ مرکز مشاوره خانواده در زنجان

علی ذوالقدر، جامعه شناس و کارشناس امور جوانان اداره کل ورزش و جوانان استان زنجان در این میزگرد از فعالیت ۱۱ مرکز مشاوره خانواده در استان خبر داد و گفت: خانواده در بافت فرهنگ اسلامی عزیزترین و محبوبترین نهاد انسانی در نزد خداوند است که سلامت و سعادت دنیوی و اخروی انسان ها را ضمانت می کند، از این رو سلامت روانی تک تک اعضای خانواده در گرو سلامت روانی این نهاد است.

وی ادامه داد: اداره کل ورزش و جوانان استان برای عمل به تعهدات و وظایف خود در نهضت جوانی جمعیت علاوه بر اجرای سیاستها و برنامه های ارسالی دبیرخانه جوان سازی و افزایش جمعیت استان و کشور و حمایت از برنامه های مشترک استانی دستگاه ها به دنبال پیاده سازی یافته های پژوهش های علمی در حوزه خانواده است.

ذوالقدر گفت: در همین راستا در تحقیقی که تیم پژوهشی مربوط در استان با رویکرد مثبت نگری با مقایسه تطبیقی خانواده موفق و ناموفق زنجانی انجام داده، موفق به طراحی و ارائه الگویی جهت سیاستگذاری بهتر در حوزه مشاوره و حمایت از خانواده در سطح استان شده که تلاش ما کاربست نتایج آن است.

وی خاطرنشان کرد: برای اینکه بتوانیم کیان خانواده ایرانی و اسلامی را در برابر آسیب ها و ناملایمات عصر جدید و تبلیغات سوء فرهنگ غربی و سرمایه دارانه حفظ کنیم ناچارا نیازمند نگاه علمی، همکاری و تعامل درست با دانشگاه ها و مراکز علمی هستیم و لازم است این ارتباط دوسویه بین نهادهای دولتی و دانشگاه ها را هر چه بیشتر تقویت کنیم.

گاهی در مسائل مربوط به خانواده راه را اشتباه می رویم

عضو هیات علمی گروه مشاوره دانشگاه زنجان در این میزگرد، گفت: در ارتباط با تحلیل مشکلات خانواده یک گمراهی جدی در جامعه ما وجود دارد و ما گاهی در این خصوص آدرس را اشتباه می رویم؛ امروز بر پایه آمارها از هر ۱۰۰ ازدواج ۳۴ ازدواج در کشور منجر به طلاق می شود و البته از این نظر ایران جزو کمترین آمارها در دنیاست ولی در تحلیل مسائل مربوط به خانواده بدترین چیز اکتفای صرف به آمارهاست باید بدانیم همه مشکلات مربوط به نهاد خانواده فقط مشکل طلاق نیست.

مجید یوسفی افراشته اظهار کرد: متاسفانه جو حاکم بر فضای پژوهشی ما بیشتر کمّی و پرسشنامه ای بوده و جای پژوهش های کیفی در این میان خالی است؛ در پژوهش ها اغلب خانواده به عنوان نهاد دچار آسیب یا آسیب زا مورد بررسی قرار گرفته است از این جهت در فرآورده های پژوهشی وضعیت خانواده غالبا منفی گزارش می شود.

وی گفت: ما در یک پژوهشی سعی کردیم با طراحی و ارزیابی الگوی تقویت نهاد خانواده یک مطالعه تطبیقی بین خانواده های موفق و ناموفق در استان زنجان داشته باشیم.

این پژوهشگر اضافه کرد: در این پژوهش هدف اصلی ما تولید گفتمان جدید در حوزه پژوهشهای مرتبط با خانواده بود و تلاش کردیم در این پژوهش این موضوع را منعکس کنیم که خانواده های موفق و مثبت هم وجود دارند و باید در تحقیقات مورد توجه قرار گیرند.

وی گفت: ما برای انجام این پژوهش سراغ ۲ گروه از زوج ها رفتیم که بر اساس شاخص هایی، یک گروه از آنها جزو خانواده های خوشبخت و یک گروه دیگر شامل زوج های متقاضی طلاق بودند.

یوسفی افراشته ادامه داد: در خلال این پژوهش کیفی به مولفه ها و شاخص هایی از جمله وجود زمینه و شرایط خانواده های زوج ها، آمادگی موقع ازدواج و ‌منابع مالی، ‌داشتن باورهای سازگارانه، رفتارهای تقویت کننده رابطه مثل داشتن فعالیت های مشترک و وجود احساس مثبت در زوجین رسیدیم که جزو عوامل موثر در احساس خوشبختی خانواده ها بود.

مداخله موثر و بومی گرهگشای مشکلات خانواده

عضو هیات علمی گروه مشاوره دانشگاه زنجان به لزوم شکل گیری سازه های ذهنی مرتبط با مسائل خانواده بر پایه الگوهای بومی اشاره کرد و گفت: ما در بررسی هایی که در این خصوص داشتیم به لزوم یک نگاه کاربردی به موضوع آسیب شناسی طلاق در استان رسیدیم.

لقمان ابراهیمی افزود: به طور مثال از هزار و ۱۲۸ زوجی که برای مشاوره به مرکز تصمیم ما مراجعه کردند، بر اساس تحلیل نتایج عوامل موثر در طلاق بین زوج ها، ‌ عوامل بین فردی اغلب شامل مواردی مثل تعارض با همسر و ضعف مهارت های زناشویی به میزان ۵۳ درصد، ‌عوامل درون فردی شامل نداشتن بلوغ شناختی ۳۲ درصد و عوامل فرافردی مثل دخالت اطرافیان ۱۵ درصد در طلاق تاثیر داشتند.

هدف از راه اندازی سامانه تصمیم که توسط قوه قضائیه به همراه سازمان بهزیستی ایجاد شده، کاهش میزان طلاق و حل مشکلات زوجین است.

این طرح بدین صورت است که در آن کسانی که متقاضی طلاق هستند باید در سامانه تصمیم، ثبت‌ نام کرده و مراحل لازم را طی کنند؛ مهمترین هدف از ایجاد سامانه تصمیم، منصرف کردن زوجین از طلاق است.

ابراهیمی به تاثیر مشاوره ها در جهت پیشگیری از طلاق در زوجین اشاره کرد و گفت: ما در مرکز خدمات مشاوره که از سال ۱۳۹۷ راه اندازی شده، تاثیرگذاری خدمات مشاوره را مشاهد کردیم به طوری که در سال ۹۷ میزان سازش بین زوج ها نزدیک به هفت درصد، ‌ در سال ۹۸ حدود ۸.۵ درصد، ‌ سال ۹۹ به میزان ۲۳ درصد و طی ۲ سال گذشته به بالای ۲۸ رسیده است.

وی به تدوین سند طلاق در استان در سال ۱۳۹۸ اشاره کرد و گفت: از آن سال به بعد آموزش های پیش از ازدواج در استان اجباری شد.

لزوم ایجاد رغبت به بهره گیری از مشاوره های خانواده

رئیس سازمان نظام روان شناسی و مشاوره استان زنجان نیز در این میزگرد به لزوم ایجاد رغبت به بهره گیری از مشاوره های خانواده اشاره کرد و گفت: مراجعه به مشاور با اجبار شدنی نیست و شاید نتیجه مورد نظر را هم حاصل نکند ولی اگر چنین کاری با رغبت مراجعان و احساس نیاز آنان صورت پذیرد تاثیرات قابل توجهی هم خواهد گذاشت.

اباذر چراغی با بیان اینکه در خصوص مسائل مربوط به خانواده نباید فقط به آسیب ها متمرکز شویم، اظهار کرد: باید در رابطه با موفقیت های خانواده ها هم کار کنیم، اینکه چه عواملی باعث می شود که یک خانواده جزو خانواده های موفق قرار گیرد به طور مثال یکی از این مولفه ها وجود تقسیم کار در خانواده است.

وی با بیان اینکه ما داشته های غنی و درخوری در فرهنگ دینی و بومی خودمان برای تقویت نهاد خانواده داریم، افزود: لازم است به این منابع غنی و سازگار با شرایط فرهنگی و اجتماعی خودمان بیش از پیش توجه داشته باشیم.

لزوم تلاش برای کاربست نتایج تحقیقات کاربردی

مدیر آموزش و پژوهش های توسعه و آینده نگری سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان زنجان نیز در این میزگرد، گفت: یکی از وظایف کارگروه تخصصی آموزش، پژوهش، فناوری و نوآوری (آپفن) که دبیرخانه آن در سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان زنجان مستقر است، نیازسنجی اولویت های پژوهشی و تلاش برای اجرای آنهاست و در این خصوص بخشی از اولویت ها بر مطالعه آسیب های اجتماعی با رویکرد ارائه راهکارهای عملیاتی برای حل مسائل،‌ تمرکز دارد.

سیدناصر موسوی افزود: در همین راستا کارگروه مذکور در استان زنجان اجرای طرح پژوهشی با عنوان «طراحی و ارزیابی الگوی تقویت نهاد خانواده براساس مطالعه تطبیقی خانواده های موفق و ناموفق زنجانی» را به مرحله اجر رساند.

کریم حنفی، رئیس گروه پژوهش و آینده نگری سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان نیز بر لزوم تلاش برای کاربست نتایج تحقیقات کاربردی تاکید کرد و گفت: اثربخشی تحقیقات کاربردی در نظام برنامه ریزی و توسعه استان، اطلاع رسانی و برگزاری نشست های تخصصی و علمی از نتایج پژوهش ها مورد توجه است و در این راستا تلاش داریم تا نتایج تحقیقاتی که کاربردی هستند در معرض توجه قرار گیرد و صرفا به بایگانی در کتابخانه منتهی نشود.

امروزه با توجه به جنگ نرم دشمنان و افزایش آسیب های اجتماعی،‌ کانون خانواده به عنوان مهمترین بستر تعالی،‌رشد و تربیت انسانها در معرض خطر و تهدید قرار گرفته است و شاهد افزایش آمار طلاق در جامعه هستیم.

با توجه به این موضوع، باید با سیاستگذاری درست در این حوزه و اتخاذ الگوهای صحیح و بومی در حوزه مشاوره برای حمایت از خانواده ها گام برداشت و آنها را از آسیب طلاق و جدایی مصون داشت.