تنبیه کودک حتی در خانواده هایی که به تربیت صحیح فرزندان شان اهمیت می‌دهند، یک شیوه تربیتی است.
اما اکثر مشکلات خانواده ها در ارتباط با فرزندان خود ناشی از عدم آگاهی از شیوه های درست تربیتی می باشد. هر پدر و مادری قوانین خانه و ارزش های اخلاقی خاصی را در نظر می‌گیرند و مطابق آن تلاش می کنند تا فرزندان شان به آن ها پایبند باشند.
آن ها برای این کار از انواع روش های تشویق و تنبیه استفاده می کنند. درست است که این روش ها می تواند در تغییر رفتار فرزندتان اثر کند اما اگر به شیوه درستی به کار نروند، اثرات مخربی دارند. شما به عنوان والدین باید بدانید که نقش مهمی در شکل گیری رفتارها و مهارت های گوناگون در فرزند خود دارید و می توانید به بهداشت روانی او کمک زیادی کنید. همچنین باید بتوانید رفتار های خود را کنترل کرده و با روش های سالم تشویق و تنبیه، رفتاری را در فرزند خود اصلاح و یا جایگزین کنید.
تنبیه در تربیت نقشی هم دارد؟
تنبیه، یکی از روش‌های تربیتی برای تغییر رفتار می باشد که در واقع برای کاهش یا حذف یک رفتار بد از آن استفاده می شود. تنبیه به دو صورت مثبت و منفی از جانب والدین و مربیان برای از بین بردن رفتار های ناپسند انجام می گیرد. البته اصطلاحات مثبت و منفی که در این جا به کار برده ایم به معنای خوب یا بد نیست، بلکه به اضافه یا حذف یکسری عوامل اشاره دارد.
تنبیه مثبت کودک
در تنبیه مثبت عامل ناخوشایندی برای کاهش رفتار به کودک ارائه می شود. رفتارهایی مانند کتک زدن، داد زدن نمونه هایی از تنبیه مثبت هستند زیرا چیزی که برای کودک خوشایند نیست اعمال می شود تا او از رفتار سابق خود دست بکشد که به هیچ وجه این روش توصیه نمی گردد بلکه والدین به هیچ وجه نباید از این گونه تنبیه ها استفاده کنند.
چراکه شاید در آن موقعیت کودک حرف شما را گوش کند و کاری که از او می خواهید را سریعا انجام دهد ولی مطمئن باشید که این موضوع در خاطر او باقی می ماند و در رشد آن تأثیرات منفی زیادی دارد که بیشتر آن ها به نوعی دیگر قابل تغییر نیستند.
تنبیه منفی کودک
تنبیه منفی در حقیقت همان محروم کردن است. برای مثال کودکی را درنظر بگیرید که مدام اتاقش را نامرتب می کند. بسیاری از مادر ها برای آنکه این رفتار را کاهش دهند فرزند شان را از چیزی که دوست دارد محروم می کنند. مثلا به او می‌گویند “اگر دوباره این کار را بکنی دیگر از دیدن تلویزیون خبری نیست”، یا “دیگر اجازه بازی با اسباب بازی‌هایت را نداری”.
توجه داشته باشید که این نوع تنبیه باعث می‌شود که رفتار کودک برای مدت زمان کوتاهی خاموش گردد و تنبیه شما اثربخشی لازم را نداشته باشد.
شرایط برای تنبیه کودک چگونه باید باشد؟
به دلیل آثاری که تنبیه نامناسب بر فرزند دارد، چگونگی و زمان اجرای یک تنبیه بسیار دارای اهمیت می باشد. تنبیه اگر به درستی انجام بگیرد ، مانع از رفتارهای نامناسب کودک می شود. برای استفاده از اين ابزار تربيتی باید به زمان تنبيه، مقدار تنبيه، نوع تنبيه و شرايط سنی تنبيه شونده توجه نمود. در غير اين صورت ممکن است پيامد های منفی تنبيه، بيشتر از آثار مثبت آن باشد.
علاوه بر موارد ذکر شده، تنها زمانی مجاز به استفاده از تنبیه هستید که روش‌های تشویق کودکان تاثیری بر رفتار کودک شما نداشته باشد. هنگام استفاده از تنبیه به موارد زیر توجه کنید.
1- برای انتقام تنبیه نکنید
تنبیه نباید به شکل انتقام باشد. برای مثال مادری که از سر و کله زدن با کودکش خسته شده، صبر می کند تا همسرش به خانه آمده و شکایت بچه را بکند. پدر نیز فرزندش را تنبیه می کند. مداخله شخصی ثالث میان مادر و فرزند جنبه انتقام و جبهه بندی در رابطه خانوادگی را دارد.
2- هدف دار بودن
تنبيه بايد برای اصلاح رفتاری خاص و بازداری از رفتار های نامطلوب انجام شود. در غير اين صورت نه تنها به اصلاح رفتار کمکی نمی‌کند، بلکه پيامدهايی منفی زیای هم دارد.
برای نمونه، تنبيه ممکن است به رفتارهای ناهنجارتری مانند فرار کودکان يا نوجوانان از خانه بيانجامد.
3- توجه به تفاوت‌های فردی
در زمانی که می خواهید تنبیهی کنید، تفاوت های فردی و میزان اشتباه کودک را در نظر بگیرید. شیوه‌ای که تنبیه می کنید باید با سن و روحیه فرد متناسب باشد.
آثار دراز مدت تنبیه
استفاده مداوم از تنبیه در طولانی مدت، حتی اگر به درستی اعمال شود، آثار مفید آن را از بین می‌برد. اگر از تنبیه زیاد استفاده می کنید، آثار جانبی زیر را در کودکان می بینید:
هیجانات نامطلوب
ترس و اضطرابی که کودک در هنگام تنبیه تجربه می کند، ممکن است به موقعیت های مشابه تعمیم پیدا کند. مثل کودکی که برای گفتن یک حرف زشت در ميهمانی تنبيه می شود و بعد از آن کلا نسبت به ميهمانی رفتن هراس پيدا می کند و این مسئله زمینه ساز اختلالات اضطرابی می شود.
انجام رفتار های نادرست در غیاب تنبیه
کودک با قرار گرفتن در موقعيتی که بتواند در آن به دور از تنبیه، رفتار قبلاً تنبيه شده خود را انجام بدهد، بدون ترس رفتار نادرست را تکرار می‌کند، مثلاً ممکن است در غياب عوامل تنبيه‌کننده، کودکان به دیگران فحش بدهد، با بزرگ ترها بی ادبانه حرف بزنند، زيرا ياد گرفته ا‌ند که در حضور تنبيه این رفتار ها را پنهان کنند اما دلیلی نمی بینند که در نبود تنبیه آن کار ها را انجام ندهند.
