امروزه دیگر به جای الک دولک و سایر بازی‌های قدیمی، دسته‌های پلی‌استیشن در دستان کودکان قرار دارد.
مثل تمام مظاهر فناوری، این مورد هم اگر کنترل نشود می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند. به هر حال ما در روزگاری به سر می‌بریم که رایانه از صبح تا شام با ما همراه است و بخش‌های مختلف زندگی را تحت تأثیر خود قرار داده است و راه جدایی از آن وجو ندارد فقط باید آن را با قانون کنترل کرد به خصوص حالا که این شکل از تکنولوژی وارد بازی‌های کودکانه نیز شده است.
از دیدگاه روان‌شناسان، بازی یکی از نیازهای اساسی کودکان محسوب می‌شود و بسیاری از آموزش‌های تربیتی را می‌توان از طریق بازی‌ها به کودک انتقال داد، همچنین از خلال بازی‌های کودک به شرایط عاطفی، احساسات و افکار او می‌توان پی‌برد.
بنابراین لازم است والدین به اهمیت بازی در زندگی کودک توجه داشته باشند و شرایط مناسب را برای بازی‌های مناسب فراهم کنند. در خصوص این حق کودکانه با دکتر «محسن داوری» مدرس حقوق دانشگاه امام صادق گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.
در قوانین کشور قانونی برای آموزش و حمایت از کودکان در برابر فضای مجازی و بازی‌های آن وجود دارد؟
خیر، قانونی که به صورت مستقیم به این بحث اشاره داشته باشد وجود ندارد؛ اما در سیاست‌های کلی در بخش فرهنگی، «شورای عالی انقلاب فرهنگی» باید قواعدی برای این بخش تبیین کند و در بخش فضای مجازی، «شورای عالی فضای مجازی» متولی آن است. همچنین با بهره‌مندی از کلیات قانون اساسی می‌توان تحلیل‌هایی کرد تا سمت و سو و نحوه به کارگیری این فضا برای کودکان معلوم باشد.
چیز مهمی که ما در قانون اساسی داریم و یکی از مبناهای دین اسلام هم است، لزوم حفاظت و صیانت از روح و جسم انسان به‌خصوص کودکان است. به نوعی می‌توان یکی از حقوق کودکان «حق بر سلامت روح و جسم» است و خانواده‌ها و حکومت تکلیف دارند که این سلامت روحی و جسمی را حفظ و از آن نگهداری کنند.
جایگاه حکومت از بابت اینکه سیاست‌گذار است اهمیت پیدا می‌کند و باید در بحث فضای مجازی و نظارت بر محصولاتی که عرضه می‌شود کنترل داشته باشد و تلاش کند از تولید و عرضه محصولاتی که از لحاظ جسمی به کودک آسیب می‌رساند، جلوگیری کند؛ مهم تر اینکه این بازی‌ها باید مورد نظارت قرارگیرند که محصول عرضه شده در پرورش استعداد فکری و فضائل انسانی کودکان تأثیر داشته باشد نه برعکس.
بازی نباید به گونه‌‌ای باشد که کودک در سن پایین با تصاویر و مفاهیمی آشنا شود که خاموشی فطرت وی را به همراه داشته باشد. بر عکس باید باعث رشد خلاقیت و خصایل انسانی در کودک شود. خانواده‌ها هم از نظر حقوقی و قانونی تکلیف دارند و در‌خصوص بازی‌های رایانه‌ای وظایف‌شان این است که محصولی برای کودکانشان تهیه کنند که سلامت جسمی و روحی وی را تأمین کند و خدشه‌ای به کودکان وارد نکند.
به خانواده‌ها برای کنترل کودکان خود در برابر این فضاها و بازی‌ها می‌توان راهکاری ارائه داد؟
در ابتدا خانواده ها باید از موضوع و محتوای بازی‌هایی که برای کودکان خود تهیه می‌کنند، اطلاع داشته باشند. در این باره لازم است سطح کودک خود و معایب و مزایای این بازی‌ها را در نظر بگیرند تا بتوانند به صورت آگاهانه محصول مورد نیاز کودک را تهیه کنند.
سپس باید توجه داشت که سعی شود کودکان از این بازی‌ها حداقل استفاده را ببرند زیرا محققان بر این باورند بازی‌ها به هر میزان هم که مفید باشند، نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای بازی‌هایی که در آن ها تحرک ایجاد می‌شود، به حساب بیایند. کودک با بازی‌های حرکتی به تحرک و ورزش وا داشته می‌شود و به نوعی وارد اجتماع هم شده و با کودکان دیگر ارتباط برقرار می‌کند.
نکته دیگر اینکه حداقلی کردن بازی‌ها به این معناست كه بازی‌هایی از سوی والدین تأیید شوند که بار آموزشی داشته و بتواند کودک را در برخی جهات توانا کند. در ضمن استفاده از بازی‌هایی که ساخت ایران است قابل اعتمادتر از بازی‌هایی است که در کشورهای خارجی تهیه شده و با فرهنگ ما نیزهمخوانی ندارد.
بازی های مجازی به چه میزان حقوق کودکان را تضعیف و از حقوق فرهنگی و هویتی خود محروم می‌کند؟
بازی ها و فضای مجازی باعث ایجاد نوعی غفلت می‌شود و انسان را از هویت اصلی خود دور می‌کند. در صورتیکه قصد این است که انسان غافل نباشد و در مسیر شناخت خدا حرکت کند. بازی‌های مجازی مختلف طراحی و ساخته غرب نیست.
این بازی ها با محوریت غفلت انسان طراحی می‌شوند و در برخی از آنها بازی‌ها نه تنها بحث غفلت بلکه بحث سوق دادن کودکان و جوانان به خوی شیطانی و حیوانی به چشم می‌خورد و این مورد حقی بسیار اساسی از کودکان را تضییع می‌کند که «حق توحید» نام دارد.
حق توحید به این معنی است که هر فردی حق دارد موحد باشد اما این قبیل بازی‌ها که در خلاف این مسیر کودک را پیش می‌برند باعث تضعیف این حق بنیادین می‌شوند و کودک از ابتدا به فضا و مسیری کشیده می‌شود که به طور قطع خسارت دنیا و آخرت را به دنبال دارد و سعادتی در آن نیست.
بنابراین استفاده از این بازی‌ها باید حداقلی و همان استفاده حداقلی نیز باید کنترل شود تا گوهر فطرت کودک دچار تغییر و تحول نشود و پرورش و رشد پیدا کند.
آیا بازی ها برای روابـط خانوادگی نیز پیامد های منفی دارند؟
پرداخت بیش از حد به این بازی‌ها به‌خصوص برخی از آن ها که سریالی و اعتیادآور است به حتم باعث دور شدن کودک از فضای خانواده می‌شود. این دور شدن به این معنا نیست که از محیط خانه و خانواده دور می‌شود بلکه به این معناست، کودک با وجود حضور در خانواده در روابط خانوادگی شرکت نمی‌کند، به مسائل اهمیت نمی‌دهد و به نوعی این مورد باعث می‌شود که کودکان بدون مسئولیت و پرخاشگربزرگ شوند.
سیاست‌گذاری موجود در حوزه بازی‌های رایانه‌ایی در کشور موفق بوده است؟
بر روی کاغذ بله، با تأکیدهای مقام معظم رهبری در این حوزه، در سیاست‌های فرهنگی کشور، قانون اساسی و شورای عالی، برنامه و قوانینی تنظیم شده است اما در عمل آن کاری که باید انجام شود هنوز نشده است و متاسفانه در انجام آن کوتاهی می‌شود.
اقداماتی از قبیل کنترل مناسب، اعمال نظارتی که باید قوی و موثر چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی باشد، وجود ندارد و این کوتاهی‌ها به وضوح در بازار با وجود محصولات مدرن و متنوع دیده می‌شود که این نشان می‌دهد نتوانستیم در عمل به سیاستگذاری‌ها عمل کنیم.
برای کودکانی که از این بازی‌ها آسیب دیده اند قانون یا حمایتی وجود دارد؟
همانطور که گفته شد در قوانین ما قانونی وجود ندارد که در این حوزه قادر به حمایت از کودکان باشد اما اگر این بازی‌ها به کودکی آسیب برساند و این آسیب‌ها به شکلی باشد که خانواده بتوانند ثابت کنند استفاده غیر اصولی از این بازی‌ها نشده اما به کودک آسیب رسیده است، در تمامی مراجع قضایی می‌توانند طرح دعوی کنند و این موضوع قابل بررسی است.
اما متاسفانه تمامی خسارت‌هایی که به کودکان وارد می‌شود به دلیل استفاده غیراصولی از این بازی‌هاست.
قوانین ورود کودکان و نوجوانان به دنیای دیجیتال
دکتر «محسن داوری»، مدرس دانشگاه امام صادق: یکی از مهمترین دلایل گرایش شدید افراد به دنیای مجازی این است که فرد در برخورد با این دنیای نامحدود و جدید، می‌تواند مفاهیمی چون شجاعت، ترس، لذت، سرعت، قدرت، مدیریت و امثال آنها را تجربه کند. تجربه چنین مفاهیمی در دنیای واقعی و زمانی بسیار کوتاه، تقریباً محال است.
بازی‌های رایانه‌ای می‌توانند تأثیر ویژه‌ای بر کودکان داشته باشند و باید توجه داشت که مهمترین گروه که از بازی‌های رایانه‌ای می‌بینند، کودکان و نوجوانان هستند. با توجه به اینکه قوانین خاصی در ارتباط با استفاده کودکان و نوجوانان از بازی‌های رایانه‌ای وجود ندارد، وظیفه نهادهای فرهنگی و همچنین والدین در زمینه آشنا کردن و استفاده درست فرزندان از بازی‌های رایانه‌ای، بسیار مهم به نظر می‌رسد.
در قوانین ما قانونی وجود ندارد که در این حوزه قادر به حمایت از کودکان باشد اما اگر این بازی‌ها به کودکی آسیب برساند و این آسیب‌ها به دلیل استفاده غیر اصولی از بازی نباشد خانواده در تمامی مراجع قضایی می‌توانند طرح دعوی کنند و این موضوع قابل بررسی است
آیا می دانید که:هر گاه در اثر عدم مواظبت پدر یا مادر، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، دادگاه می‌تواند برای حضانت طفل تصمیم بگیرد.
