یکی از چالش هایی که اکثر والدین با آن مواجه هستند و در اغلب مراجعه ها به روانشناسان آن را مورد بحث قرار می دهند ، تربیت نوجوان است . نوجوانی دوره ای است که در آن شخصیت اجتماعی فرد شکل میگیرد و با مسئله های گوناگونی ازجمله هویت یابی مواجه می شوند . افراد  در این دوران مستقل میشنوند و از نظر جسمانی تغییراتی می کنند که شیوه ی برخورد والدین با نوجوانان و نحوه ی تربیتی که آنها به کار میگیرند در رشد شخصیت آنها بسیار موثر است ؛ به این جهت نیاز است که والدین اطلاعات خود را در ارتباط با دوران بلوغ فرزندشان بالا ببرند تا در این دوران ، ناخواسته در روش تربیتی خود اشتباه نکنند .

نقش والدین در برخورد با نوجوان خود

حضور والدین در زندگی نوجوانان برتمام جنبه های زندگی آنها تاثیر بسزایی میگذارد . نوجوانی بازه ی زمانی است که در آن فراد انتخاب های مهم زندگی ازجمله انتخاب رشته تحصیلی را انجام می دهند .

بطور کلی والدین نقش اساسی در راهنمایی فرزندشان و شکل گیری هویت آنها دارند. هنگامی که فرزندانتان به سن بلئغ و نوجوانی می رسند شما نیز با تغییراتی در آنها روبه رو میشوید که ممکن است برایتان ناپسند باشد برای نمونه کودکی که تا قبل از سن بلوغ خود فرمانبردستورات شما بود ، امروز خواهان استقلال بیشتری است و مایل است که بیش تر زمان خود را با گروه همسالان خود سپری کند .

نکات مهمی برای والدین در زمینه تربیت نوجوان خود

1- برای تربیت نوجوان خود به او فضا دهید

برخی از والدین هرگز نمیخواهند این موضوع را بپذیرند که فرزندشان دیگر از کودکی فاصله گرفته است و برای ایجاد یک هویت کامل به استقلال بیشتری نیاز دارد ؛ آنها همواره با فزندانشان مانند یک کودک خردسال برخورد می کنند. این قضیه آسیب های فراوانی را در مسیر رشد عقلانی نوجوان به وجود می آورد وباعث میشود که شخصیت وابسته ای داشته باشد .

برای جلوگیری از این موضوع لازم است که فضای آزادانه تری در اختیار فرزندانتان قرار دهید .البته این بدان معنا نیست که نظارت خود را از او بطور کامل قطع کنید ، بلکه شما باید بر رفتار فرزندتان ناظر باشید اما نظارت غیرمستقیم که نوجوان شما ، از برخوردتان متوجه اعتماد شما به خود شود.

2- تاثیر گذاری کلامتان را افزایش دهید .

امروزه بعضی از والدین  مدام در حال گوشزد کردن مسائلی به فرزنشان هستند ویا دائما از او انتقاد میکنند. این نحوه ی برخورد باعث میشود که تاثیر کلام آنها کاسته شود و تذکرات آنها در حجم زیادی از نصیحت ها گم شود ؛ از این رو تلاش کنید تا در این دوران صبر وتحمل خود را افزایش دهید و انتقادات خود را محدودتر کنید .

این کار باعث میشود که فرندانتان ارزش بیشتری را برای توصیه های شما قائل شوند و به آنها عمل کنند.

از جمله موضوعات ضروری که لازم است به نوجوان خود تذکر دهید می توان به مصرف مواد مخدر، الکل ، انجام رفتارهای پرخطر جنسی و دیگر رفتارهای آسیب رسان اشاره کرد.

3- در ارتباط با خطرات این دوره فرزندانتان را آگاه کنید .

دوره ی نوجوانی روحیه ی ریسک پذیری و هیجان خواهی است. از این رو احتمال انجام رفتار های پرخطر افزایش پیدا میکند . به همین علت لازم است که به عنوان والدین ، فضایی دوستانه در ارتباط با خطراتی از قبیل مصرف الکل ، مواد مخدر ، خطرات ناشی از داشتن رابطه جنسی مراقبت نشده به فرزندانتان اطلاع دهید تا او به دلیل ناآگاهی، مشکلات جبران ناپذیری را تجربه نکند .

4- ارتباط خوبی با دوستان او برقرار کنید.

در دوره ی نوجوانی گروه دوستان برای افراد حائز اهمیت است . این موضوع برای شماری از والدین امری نگران کننده است چرا که آنها حس می کنند تربیت فرزندانشان دچار اختلال شده است .

به این دلیل است که امروزه شاهد مجادلات عظیمی از طرف والدین و نوجوانان هستیم که بسیاری ازوالدین مدام فرزندان خود را ازمعاشرت با گروه همسالان منع میکنند ولی متاسفانه این رفتارها ، نه تنها آنها را از دوستان خود دور نمیکند بلکه تمایل آنهارا برای نگهداری این روابط افزایش می دهد. از این جهت لازم است که با دوستان فرزندتان ارتباط مثبتی برقرار کنید . برای نمونه شما می توانید با دعوت دوستان نوجوان خود به یک وعد ه غذایی ، ساعاتی را در جمع آنها بگذرانید و در نتیجه این کار به شما کمک میکند که شناخت بیشتری برروی دوستان نوجوان خود داشته باشید و کنترل بیشتری روی رفتار های آنان داشته باشید . علاوه بر آن ، این کار باعث می شود که حس کند مهم و باارزش است و می تواند ارتباط خوبی با شما برقرار کنند .

5- برای فرزندتان الگوی رفتاری مناسبی باشید .

پیش از آنکه خواهان آن باشید که فرزندتان معیار های اخلاقی درستی را دنبال کند لازم است خودتان بتوانید یک الگوی مناسب برای او باشید .

تحقیقات نشان داده است که تاثیر عمل نسبت به تاثیر سخن بیشتر است ؛ به عبارت دیگر هر چقدر راجع به اخلاقیات برای فرزندتان صحبت کنید به اندازه ی عملکردتان تاثیری نخواهد داشت .

دو اساس مهم در تربیت نوجوانان

دوره نوجوانی اهمیت بالایی دارد و در صورتی که والدین ، فرزندانشان را به خوبی تربیت نکنند باعث میشود که اثرات آن در سنین بزرگسالی بر فرزندان باقی بماند و زندگی آنها رابا بحران هایی روبه رو کند.

دو نکته اساسی در تربیت نوجوانان بسیارچشمگیر است :

1- نیاز به توجه : نوجوان در این سن تمایل دارد که مطرح شود و به او توجه شود . از این رو اگر والدین بطور مدام نیازهای آنها را سرکوب کنند و نسبت به آن بی توجه باشند ، فرزندشان به تدریج به این باور می رسند که او دوست داشتنی نیست و ویژگی های منفی در شخصیت او شکل میگیرد . این نکته را بدانید که توجه بیش از حد نیز مطلوب نیست و کسانی که بیش از اندازه به فرزند خود توجه میکنند ، در آخر با خواسته های غیر معقول روبه رو می شوند .

2- ارتباط صمیمی با او : در صورتی که والدین بتوانند با فرزندان خود ارتباط عمیقی برقرار کنند ، قادرند که شماری از چالش های میان آنها را با صحبت و مذاکره  حل کنند .

رابطه ی موثر با خانواده باعث میشود که نوجوانان بتوانند مسائل خود را برای خانواده شان بازگو کنند و از آسیب های اجتماعی دور بمانند.

نوجوانان در این سن به بلوغ جسمانی می رسند و از نظر جسمانی تغییراتی میکنند که توصیه میشود والدین با مشورت روانشناسان در این زمینه ، فرزند خود را از نظر جسمانی به درستی آگاه میکنند .

چالش ها وراهکارهایی در ارتباط با نوجوانان

نوجوانان  سعی بر این دارند که استقلال و آزادی داشته باشند که  با انجام دادن کارهای خود با روش و سرعت منحصر به فرد خود را به شما نشان دهد ولی اگر از آن ها در خواست کنید که در کارهای روزانه منزل به شما کمک کنند ممکن است  بهانه بیاورند و یا به شما بگویند بعدا به شما کمک خواهند کرد و یا زمان کمک کردن به شما را ندارند..

نوجوان شما در این دوره زورنج تر و آسیب پذیر تر از دوران دیگری است و ممکن است در برخورد با مشکلات با همسالانش و همکلاسی هایش و روابط عاطفی اش، به سادگی کلافه شود و نداند که چه باید بکند.

طبیعی است که نوجوان شما برای فرار از مشکلاتش و یا درباره  شکستن قول ها و قوانین و حتی  ممکن است که از شکستن گلدانی که خودش شکسته به شما دروغ بگوید .

نوجوان شما ممکن است با افراد زیادی ارتباط  برقرار کند و آدم ها را در ارتباط برقرار کردن آزمایش کند .ممکن است این هفته انواع و اقسام لباس هارا امتحان کند یا ممکن است

این هفته در کلاس نقاشی باشد و هفته ی دیگر در کلاس سفالگری .

راهکارهای موثر برای نوجوانان

چند راهکار تربیتی برای فرزند نوجوانتان خواهیم پرداخت : در ادامه به

1- قوانین ارتباط با دوستان

اجازه ی آن را بدهید که با دوسستانش وقت بگذراند ولی اگر مرتکب اشتباهی شد دیدار با دوستانشان را کمترو محدود تر کنید . این کار باعث می شود ارزش با دوستانش بودن را بیشتر بدانند و در تصمیماتش تجدید نظر کند .

2- قوانین محکم تر وضع کنید ،اگر نوجوان شما از قوانین سرپییچی کرد و قوانین را رعایت نکرد ، قوانین جدید ولی محکم تری برای او تعیین کنید .

3- پیامد های منطقی ارائه دهید ،اگر نوجوان شما چیزی را خراب کرد، برای رفع آن به او پول بدهید. یا اگر در قبال ماشین بی مسئولیت هستند، از رانندگی  کردن اورا منع کنید .عواقبی ایجاد کنید که مستقیماً به انتخاب های نادرستی که نوجوان شما انجام داده است، مرتبط باشد.

4- اگر نوجوان شما مرتکب اشتباهی در مقابل فردی شد از او درخواست کنید که اشتباهش را جبران کند و برنامه ای برای جبران خسارت در نظر داشته باشد . به  آنها یادآور شوید که باید اشتباهش را جبران کند  و مسئولیت کارهایشان را عهده دار شوند .

5- امتیازات نوجوان خود را  تا زمانی که تکالیف اضافی ای را  که به عهده  شان گذاشتید  کامل کنند یا وظایف خاصی را انجام دهند، از بین ببرید. هنگامی که آنها به شما نشان دهند می توانند مسئولیت پذیر باشند، می توانید امتیازات  آن ها را پس بدهید.

6- به نوجوان خود اجازه دهید با عواقب طبیعی کار هایش روبرو شود. عواقب طبیعی می توانند بهترین معلمان در شرایط خاص باشند. اما مهم آن است که اطمینان حاصل کنید که عواقب طبیعی واقعاً به نوجوان شما درس زندگی می دهد یا خیر. اگر چنین است، عقب نشینی کنید و بگذارید نوجوان شما با عواقب انتخاب خود روبرو شود.

7- از گوشی و لپ تاپ شروع کنید و امتیازات خاصی را برای استفاده فرزندتان از این وسایل در نظر بگیرید و استفاده از این وسایل را محدود به زمان کنید. بی شک موثر خواهد بود.

چند راهکار موثر برای جلوگیری از مشکلات رفتاری نوجوانان   

1- از درگیری برسر اثبات قدرت پرهیز کنید

وقتی نوجوان شما می گوید “من بعداً این کار را خواهم کرد” در مقابل وسوسه بحث کردن مقاومت کنید. یک حد مشخص تعیین کنید و نتیجه را دنبال کنید. اما درگیر جنگ قدرت و اثبات اینکه چه کسی قوی تر و قدرتمند تر است نشوید.

2- قرارداد رفتاری ایجاد کنید

وقتی به نوجوان خود امتیاز جدیدی می دهید ، مانند تلفن هوشمند یا منع رفت و آمد بعدی ، قرارداد رفتاری ایجاد کنید. قوانین را مرور کرده و عواقب نقض قوانین را بیان کنید. قبل از اینکه امتیازی  از شما بگیرند ، آنها را امضا کنید.

3-اوقات با کیفتی را با نوجوان خود سپری کنید

به نوجوان خود توجه مثبت دهید تا رابطه ای محکم و صمیمی با شما ایجاد کند. با یادگیری نحوه بازی کردن یک بازی ویدیویی یا تماشای یک فیلم نوجوان ، تمایل خود را برای ورود به دنیای نوجوانان نشان دهید و خود برای وارد شدن به دنیای فرزندتان قدم بردارید.

4- انتظار داشته باشید که نوجوان شما مسئولیت پذیر باشد

تا زمانی که این انتظارات منطقی باشد ، نوجوان شما احتمالاً انتظارات شما را برآورده می کند. بنابراین به صراحت بگویید که انتظار دارید در مدرسه عملکرد خوبی داشته باشد یا انتظار دارید کارهای روزانه خود را انجام دهد.

5- نظم و انضباط را برای نقض جدی قوانین حفظ نکنید

اگر کودک 16 ساله شما در اتاق تنها بنشیند و تمام روز بازی های ویدیویی انجام دهد ، ممکن است رفتار بدی نداشته باشد. اما ، بهتر است فعالیت هایی برای کمک به معاشرت و رفتار مسئولیت پذیرتر نیاز داشته باشد. نظم و انضباطی را ارائه دهید که به کودک شما کمک می کند تا بهتر عمل کند ، نه فقط مجازاتی برای عمل بد باشد.