مسئول دفتر در حالی که چشم‌هایش گرد شده، نگاهی از سر تعجب به ارباب رجوع می اندازد و دوباره به زن که در حال بیرون رفتن از دفتر است می گوید: بیایید ببینم مشکلتان چیست؟ مگر اینجا بهزیستی است؟

زن طلبکارانه رو به سوی مرد می گیرد و در حالی که سایرین را هم خطاب قرار می دهد با حالتی غمگین اما شاکی می گوید: مسلمانان چکار کنم؟ پدرش معتاد است، کار نمی کند من هم از کجا بیاورم برایش شیرخشک و پوشک تهیه کنم؟ توان نگهداریش را ندارم.

مسوول دفتر در حالی که نوزاد را از روی میز برمی دارد به زن می گوید بیا بچه ات را بگیر تا به بهزیستی زنگ بزنم شیرخشک و پوشکش را تا یکسال برایت رایگان تامین کنند، زن که گویی از چیزی هراس دارد، با عصبانیت به طرف مرد رفته و نوزاد را از او می گیرد و می گوید: نخواستم، بهزیستی هم رفته ام اما برایم کاری نکرده اند، اگر راست می گویید مبلغی بدهید تا خودم برایش تهیه کنم.

مسوول دفتر مصرانه می گوید نام و فامیلت را بگو تا خودم با بهزیستی تماس بگیرم و کارت را درست کنم، همینکه با بهزیستی تماس می گیرد معلوم نیست از آن سوی خط چه می شنود که اخمهایش درهم می شود، “درست”ی می گوید و خداحافظی می کند، این بار مسوول دفتر است که طلبکارانه خطاب به زن می گوید: خانم شما که ماهانه از بهزیستی شیرخشک و پوشک می گیرید پس دردتان چیست؟

زن این بار خجالت زده و شرمسار خطاب به حاضران که همگی محو این مکالمه ها هستند، می گوید: چکار کنم مسلمان؟ شوهرم معتاد است اما او را دوست دارم، نمی خواهم از او جدا شوم، شما هم به جای سین جیم کردن پولی بده که چیزی در خانه نداریم.

مسوول دفتر که گویی می خواهد فقط شر زن از آنجا کنده شود، دست به کشوی میز می برد و کارت هدیه ای از کارت هایی که برای افراد بی بضاعت گذاشته به ناچار به زن می دهد و می رود.

ظهر به نیمه رسیده، خانمی مسن با احتیاط از پله های اداره بالا می آید، کمی کمر راست می کند و با گوشه های چادر، عرق از صورت پاک می کند، آرام آرام به سوی دفتر یکی از کارمندان که در انتهای راهرو قرار دارد، حرکت می کند، چند کارمند که گویی ساعتی از دغدغه های کار آسوده اند، در آنجا مشغول صرف چای و صحبت هستند، زن پس از سلام و احوالپرسی، در حالی که برق نویی چادر خانم کارمند او را گرفته، می گوید: همسرم مریض است، چند سر عائله دارم و وضع مالی مناسبی نداریم، شما که دستتان به دهانتان می رسد بزرگی کرده و کمکی کنید.

یکی از کارمندان تبسمی ملیح می زند و می گوید: بخدا همشیره ما هم دست کمی از شما نداریم، این روزها حقوق کارمندی هم فقط اسمی دارد وگرنه عایدی ما هم تا سربرج کفایت نمی کند، زن می گوید: بالاخره شما آب باریکه ای دارید، ناشکر نباشید، دست ما را هم بگیرید تا خدا کمکتان کند.

یکی از کارمندها که گویی از سایرین دل رحم تر است، یا شاید هم می خواهد این صحبتها زودتر تمام شود خطاب به زن می گوید: روی برگه ای شماره حسابت را بنویس و برو تا ظهر مبلغی به حسابت واریز می کنم.

زن از خدا خواسته کارتش را از توی کیف مندرسش بیرون کشیده و رو به سوی خانم کارمند از وی می خواهد که شماره را روی برگه بنویسد و در همین حین سرش را به او نزدیک می کند و آرام می گوید: چادر کهنه ای نداری به من بدهی؟ خانم کارمند می گوید: کهنه که ندارم اما فردا بیا تا یکی از چادرهای خودم را برایت بیاورم، زن در حالی که دعاهایی برای کارمندان حاضر در اتاق می کند، راضی و خشنود در چارچوب در دور می شود.

سوء استفاده تکدی گران از عواطف کارمندان

اینها بخشی از مشاهدات عینی خبرنگار ایرنا در یک روز کاری یکی از دستگاه های دولتی از ورود تکدی گران خاموش به ادارات بود که به درستی آمار دقیقی از تعداد آنها در دست نیست اما روزانه درصدی از مراجعان که بیشتر آنها نیز خانم هستند با ورود به ادارات و سوءاستفاده از عاطفه کارمندان سعی در جلب نظر آنان و دریافت کمک های مالی دارند.

گرچه تکدی گری از گذشته های دور تاکنون در میان افراد جوامع مختلف رواج داشته و برخی متکدیان نیز ممکن است از سر درماندگی و نداری به تکدی گری روی آورده باشند اما نمی توان انکار کرد که غالب این افراد دچار نوعی بدعادتی شده و این شیوه راحت و کم دردسر را برای رسیدن به اهداف طلایی خود برگزیده اند و امروزه که شکل و روش های انجام آن به فراخور تحولات اجتماعی و توسعه جوامع، دچار تغییرات بسیاری شده است متکدیان نیز از روش های نوینی برای جلب کمک های مردم استفاده می کنند.

به عنوان مثال گاه دیده شده که زنان متکدی برای جلب ترحم مردم، “نوزادان اجاره ای” را ابزار قرار می دهند و با در آغوش گرفتن این کودک در گرما و سرما سعی در جلب نگاه های ترحم آمیز مردم به این کودک گرسنه و تشنه و دریافت کمک های مالی نسبتا مناسب دارند، به نظر می رسد امروزه با شیوه نوینی از “تکدی گری” در لرستان مواجه شده ایم و زنان متکدی ادارات را به عنوان مقصدی طلایی و بدون زحمت برای رسیدن به جلب کمک های مردمی برگزیده اند.

شیوع تکدی گری در بافت طایفه ای لرستان

متاسفانه امروزه در استان لرستان که بافت آن عشیره ای و طایفه ای بوده و از دیرباز تاکنون تکدی گری در میان لایه های اجتماعی آن نوعی ننگ و عار محسوب می شده، شاهد رشد قارچ گونه متکدیان هستیم و شیوه تکدی گری از حضور در خیابان ها و معابر به تکدی گری در ادارات و سازمان ها کشیده شده است آنچنان که در شهرستان کوچک “سلسله” که دارای مردمانی نسبت به رفتارهای اجتماعی به شدت متعصب و حساس است، افزایش تعداد متکدیان و روی آوردن آنها به ادارات و سازمان ها باعث واکنش شدید امام جمعه این شهرستان شده است تا جایی که در خطبه های نمازجمعه به این آسیب واکنش نشان داد.

امام جمعه الشتر با اشاره به رشد قارچ گونه متکدیان بی اخلاق در اکثر شهرهای استان، اظهار کرد: متاسفانه هر روز شاهد رشد افرادی به اصطلاح فقیر هستیم که نه اخلاق دارند و نه به اصول اجتماعی پایبند هستند.

“حجت الاسلام مراد امیدی” با اشاره به رواج تکدی گری در ادارات افزود: متاسفانه به قدری این شیوه در سال های اخیر بین متکدیان رواج یافته است که بخشی از حقوق کارمندان و عایدی دفتر ائمه جمعه باید صرف این متکدیانی شود که اغلب هم ممکن است نیازمند واقعی نباشند.

وی افزود: متاسفانه کمک های مردمی به دلیل عملکرد نادرست و بی برنامه گی برخی موکب داران، مراکز نیکوکاری و گروه های جهادی به برخی افراد غیر نیازمند داده می شود که باعث شده بد عادت و پر توقع شوند.

امام جمعه الشتر با انتقاد از برخی افراد که شماره حساب هایی را جهت دریافت کمک های مردمی و توزیع در بین نیازمندان منتشر می کنند عنوان کرد: مردم بایستی از این افراد بخواهند تا فهرست هزینه و افراد مورد حمایت را معرفی کنند زیرا این سوال مطرح می شود که اگر این کمک های مردمی درست توزیع شده است چرا آمار فقرا بیشتر می شود.

حجت الاسلام امیدی تصریح کرد: موکب داران و هر گروه نیکوکاری و جهادی بایستی برای شناسایی فقرا در روستاها از ظرفیت روحانیون، معلمان، بسیجیان و دهیاران روستاها که شناخت بیشتری نسبت به افراد نیازمند منطقه خود دارند استفاده کنند.

نگاه ترحم آمیز نسبت به زنان، عامل افزایش متکدیان زن

یک جامعه شناس نیز در گفت و گو با ایرنا، با بیان اینکه تکدی گری از گذشته به‌عنوان یک مسئله اجتماعی مطرح بوده است، اظهار کرد: موضوع “تکدی گری” در اکثر جوامع مشاهده‌ شده و همچنان ادامه دارد.

“مهدی سلیمانی” افزود: تکدی گری را امری می‌دانند که در آن شخصی آشکارا و پیوسته کالا یا پول را برای استفاده شخصی به شیوه چهره به چهره از افراد ناشناس درخواست می کند بدون اینکه در قبال چیزی که دریافت می‌کند کالا یا خدمات مصرفی باارزشی ارائه کند.

وی ادامه داد: آنچه امروزه در جامعه شاهد آن هستیم، افزایش روزافزون این قشراست که هرروز با چهره ها و روش های تازه‌ای به این امر اشتغال دارند و شهرستان سلسله نیز از این امر مستثنی نبوده و در طول سال های گذشته با شدت و ضعف با این پدیده مواجه بوده است.

این جامعه شناس لرستانی درخصوص شیوع تکدی گری در میان بانوان، گفت: در سال های اخیر میزان زنان متکدی شیوع یافته و این امر ممکن است حاصل نگاه ترحم آمیزتر جامعه نسبت به زنان باشد.

وی با اشاره به اینکه تکدی گری زنان پدیده‌ای چندوجهی است، بیان کرد: از جمله دلایل شکل گیری تکدی گری در بین زنان می‌توان به عواملی از قبیل مهاجرت، بیماری یا معلولیت، کهن‌سالی و ازکارافتادگی، اعتیاد، مسایل خانوادگی مانند از هم‌ پاشیدگی خانوادگی، ضعف فرهنگی خانوادگی در کنار وقوع بحران‌های اقتصادی ازجمله تورم، کاهش ارزش پول ملی، کاهش درآمد و بالا بودن هزینه‌های زندگی اشاره کرد.

وی تصریح کرد: بررسی و درمان زنانه شدن تکدی گری توجه بیشتری را می طلبد چرا که منجر به وقوع سایر آسیب‌های اجتماعی مانند روسپیگری، تن‌فروشی، اعتیاد و سایر آسیب‌ها می‌شود.

این جامعه شناس افزود: در لرستان به دلیل بافت سنتی و ارزش‌های فرهنگی حاکم بر این منطقه، بیشتر متکدیان مهاجر بوده و از سایر مناطق به این استان مهاجرت می کنند چرا که به دلیل ارزش ها و فرهنگ خویشاوندی حاکم در این منطقه کمتر کسی از بومیان تکدی گری را به‌عنوان منبع درآمد خود قرار می‌دهد و بجز در موارد خاص از قبیل ازکارافتادگی، معلولیت و کهن‌سالی موارد دیگر را کمتر شاهد هستیم.

زنان تکدی گر قربانی طرد اجتماعی

سلیمانی عنوان کرد: در این منطقه اکثر متکدیان مهاجر و زن هستند که به‌صورت گروهی در حاشیه شهر ها ساکن شده اند چرا که این زنان در جامعه دچار نوعی طرد اجتماعی هستند و طرد اجتماعی فرآیندی است که در نتیجه آن، گروه های اجتماعی و افرادی معین از اجتماع، طرد و به حاشیه رانده می شوند بنابراین به‌سختی می توانند فرصت‌هایی برای بهبود شرایط خود پیدا کنند.

وی ادامه داد: این زنان در مناطقی از حاشیه شهر به همراه خانواده زندگی می‌کنند و از دسترسی به حداقل امکانات محروم هستند و با چالش‌ها و مسائل متعددی، زندگی را می گذرانند، زنان و دخترانی که علاوه بر خانه‌داری و کمک به همسر، گاهی وظیفه نان‌آوری خانواده‌ها را بر عهده‌دارند و مجبور هستند به کارهای مختلفی از جمله تکدی گری مشغول شوند.

این پژوهشگر مسائل اجتماعی با بیان اینکه در لرستان مانند شهرهای بزرگ شاهد سازمان‌یافتگی در بحث تکدی گری نیستیم، تصریح کرد: در شهرهای بزرگ معمولا افرادی به‌صورت مخفیانه بخشی از شهر را تسخیر کرده و زنانی را به استخدام می گیرند و در عوض، جای خواب، غذا و درآمدی برای آن‌ها در نظر می گیرند.

سلیمانی بیان کرد: زنان متکدی در اینجا اکثرا به دلیل طرد اجتماعی و شرایط بحرانی اقتصادی دست به تکدی گری می زنند و در کنار این عوامل، احساس گمنامی و ناشناس بودن زمینه را برای این امر مهیا می‌کند چراکه زنان متکدی قوم، قبیله و خویشاوندان مهمی در این شهر ندارند که احساس شرم یا مذموم بودن تکدی گری را به آنان تحمیل نماید.

استفاده از کودکان برای جلب ترحم

سلیمانی عنوان کرد: امروزه متکدیان به دنبال تاثیر گزاری بیشتر بر مخاطب برای جلب کمک بیشتر هستند بنابراین با شناختی که از فرهنگ و آداب‌ و رسوم یک منطقه پیدا می کنند روش‌های تکدی گری نیز تغییر می‌کند، گاه با یک لباس شیک و تمیز و گاه با یک لباس کهنه و مندرس.

وی افزود: آنان با شناخت این امر که در شرایط سخت و بحرانی اقتصادی احساسات و دلسوزی نسبت به زنان بیشتر است، زنان را پیش‌قدم می‌کنند و گاهی برای تحریک بیشتر احساسات از بچه‌ها و نوزادان استفاده و به‌عنوان یک ابزار برای تکدی گری می‌کنند.

سلیمانی با اشاره به تغییرات دیگری که در این زمینه رخ‌داده است، عنوان کرد: یکی از این تغییرات، تغییر فضاهای تکدی گری است به نحوی که در گذشته بیشتر در بستر فضاهای شهری از قبیل خیابان‌های شلوغ، بازار، کوچه و محله‌ها و در زدن خانه‌ها این اتفاق صورت می‌گرفت اما در حال حاضر زنان علاوه بر این اماکن به تکدی گری در ادارات، شرکت ها و سازمان های مختلف روی آورده اند.

وی تصریح کرد: به نظر می‌رسد شرایط معیشتی شهروندان عادی در کنار تورم و مشکلات اقتصادی، زنان را به این سمت سوق داده است تا به مکانی برای تکدی گری کوچ نمایند که احتمال دریافت پاسخ داشته باشند، آن‌ها احتمال می‌دهند یک کارمند از یک شهروند عادی و بازاری شرایط بهتری داشته و از یک حداقلی درآمد ثابت برخوردار است.

وی افزود: از دیدگاه آنان، یک کارمند به دلایلی همچون اجر اخروی، نشان دادن خود به‌ عنوان یک فرد خیر، احساس ارزشمندی، دریافت پاداش برای رعایت‌ کردن اخلاق و یا هر دلیل دیگری به آنها کمک کند و وقتی این کمک از سوی کارمند صورت می‌گیرد زنان متکدی تشویق می‌شوند که عمل خود را در شرایط مشابه تکرار کنند یعنی به سراغ ادارات و کارمندان دیگر بروند به همین دلیل شاهد افزایش تکدی گری در ادارات و سایر شرکت‌ها هستیم.

لزوم شناسایی نیازمندان واقعی

سلیمانی بیان کرد: هر چه باورهای فرهنگی افراد غیرعقلانی‌تر و احساسی تر باشد به همان اندازه این قبیل فعالیت‌ها برای متکدیان پردرآمدتر و پررونق‌تر خواهد بود، روزبه‌روز بر میزان متکدیان افزوده خواهد شد و نیازمندان واقعی کمتر قابل‌شناسایی هستند.

وی افزود: تکدی گری زنان یک امر دوسویه است که یک بخش آن فرد متکدی و بخش دیگر آن کارمندان و افراد کمک‌کننده به آن‌ها هستند و تا زمانی که بین این دو بخش توازن و ارتباط متقابل برقرار باشد تکدی گری نیز وجود دارد و روزبه‌روز به شکل‌های نوینی ظهور می‌یابد.

این جامعه شناس با بیان اینکه بسیاری از مردم تمایل دارند به هر دلیلی، به شکل مستقیم به فرد متکدی کمک نمایند، عنوان کرد: این امر منجر به ادامه‌دار بودن این پدیده شده است در حالی که افراد می‌توانند به‌جای کمک بی‌واسطه و مستقیم، با شناسایی و اعتماد به موسسات واسطه‌ای در کاهش تکدی گری کمک نمایند.

متاسفانه آمار دقیقی از تعداد افراد متکدی جامعه در دست نیست و مسوولان هم هنوز آمار شفافی در اینخصوص ارائه نداده اند اما در میان مردم دیدگاه های مختلفی نسبت به این قضیه وجود دارد و اغلب افراد به جای منطق از دریچه قلب خود به این مسئله نگاه می کنند.

اما برخی نیز معتقد هستند که موسسات خیریه در افزایش بی سابقه متکدیان تاثیرگزار بوده اند چرا که به جای توانمندی و ایجاد اشتغال های پایدار، با پرداخت مبالغی جزیی، این افراد را دچار نوعی راحت طلبی کرده اند و غالب متکدیان، کارمندان را مسوول و بانی حق و حقوق از دست رفته خود می دانند و به همین دلیل در هنگام مراجعه به ادارات، خواستار کمک حتمی کارمندان هستند اما از آنجا که کارمندان نیز قشری تحصیلکرده و آگاه هستند باید در رویارویی با چنین افرادی خصوصا متکدیان بی درد، راه حل امتناع از پرداخت کمک را برگزینند تا رفته رفته این عادت غلط اجتماعی برچیده شود.

منبع ایرنا