مراسم اربعین امسال در حال برگزاری است. تاکنون بیش از ۳ میلیون و ۳۵۰ هزار نفر زائر از ایران برای شرکت در این مراسم از مرز خارج شده‌اند. حدود نیمی از این زائران به ایران برگشته‌اند، اما در این مراسم بزرگ چه می‌گذرد.

۱۵ شهریور امسال روز اربعین است اما مسافران این مراسم از اوایل مرداد برای این سفر برنامه‌ریزی کرده و آماده شده‌اند. همه زائران این مراسم باید در سامانه سماح متعلق به سازمان حج و زیارت ثبت نام کنند. ثبت نام زائران از سوم مرداد تا ۱۲ شهریور (سه روز مانده به اربعین) انجام شد. بر اساس اعلام سازمان حج و زیارت گذرنامه زائران باید حداقل ۶ ماه اعتبار داشته باشد اما تسهیلاتی برای صدور گذرنامه فراهم شده، حتی امکان صدور گذرنامه موقت یا همان برگ عبور موقت اربعین نیز برای زائران فراهم شده است اما شرط آن ثبت نام در سامانه سماح است.

با وجود این تسهیلات نگرانی از بروز حادثه یا خطر تهدیدکننده سلامت برای زائران باعث شده که سازمان حج و زیارت برخی بیماران را از سفر به مراسم اربعین منع کند. این گروه شامل بیماران دیابتی با زخم یا عفونت اندام، بیماران دیابتی که مشکل کلیوی دارند، بیماران مبتلا به رتینوپاتی (بیماری شبکیه چشم) پیشرفته هستند. علاوه بر این افراد از بیماران دارای عوارض و علایم قلبی و عروقی، بیمارانی که کنترل نامطلوب قند یا قند ناشتای ۲۵۰ و بالاتر دارند، بیماران مبتلا به سرطان، بیماران مبتلا به آسم و COPD و افراد مبتلا به بیماری‌های واگیر از جمله بیماری‌های تنفسی، گوارشی و پوستی خواسته شده که از سفر به مراسم اربعین خودداری کنند.

همچنین از زنان باردار، سالمندان بالای ۶۵ سال، افراد دارای بیماری‌های صعب العلاج،‌ افراد دارای فشارخون بالا، بیماران مبتلا به دیابت کنترل نشده، افراد چاق با توده بدنی بالای ۴۰، افراد دارای ضعف سیستم ایمنی نیز خواسته شده از سفر و شرکت در مراسم اربعین پرهیز کنند.

سفر ۳.۵ میلیون زائر ایرانی به کربلا

با وجود این، استقبال از مراسم اربعین هر سال افزایش می‌یابد. استاندار کربلا اعلام کرده که سال گذشته بیش از ۲۰ میلیون نفر در مراسم اربعین شرکت کردند و پیش بینی‌ها از افزایش این جمعیت تا حدود ۲۵ میلیون نفر در سال جاری است. «سید مجید میراحمدی» معاون وزیر کشور و رئیس ستاد مرکزی اربعین اعلام کرده تاکنون بیش از ۳ میلیون و ۳۵۰ هزار نفر از ایرانیان برای شرکت در مراسم اربعین به عراق رفته‌اند که نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از ۱۲ درصد بیشتر است. که البته از این تعداد حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر به کشور برگشته‌اند.

زائران مراسم اربعین می توانند از ۶ مرز زمینی شامل مرزهای مهران، خسروی، تمرچین، باشماق، شلمچه و چذابه به سمت نجف و کربلا بروند. پرترددترین آنها مرز مهران است. گروهی نیز با پرواز به نجف می‌روند که هزینه بلیت رفت و برگشت آن بین ۶ تا ۷ میلیون تومان برای هر نفر است.

یکی از مشکلات برگزاری مراسم اربعین تامین اتوبوس برای زائران است. میر احمدی رئیس ستاد مرکزی اربعین اوایل مرداد در این مورد گفته بود: برای حمل و نقل زائران نگرانی داریم. تعداد اتوبوس‌ها پاسخگوی نیاز میلیونی اربعین نیست. به همین علت ناوگان اتوبوس دستگاه‌های مختلف دولتی و نظامی و انتظامی برای تامین اتوبوس زائران اربعین بسیج شدند.

عمده زائران اربعین برای صرف غذا و استراحت از موکب‌ها استفاده می‌کنند. امسال حدود ۲ هزار موکب ایرانی در عراق فعالیت می‌کنند که به گفته دبیر کمیته مشارکت‌های مردمی، اسکان و تغذیه ستاد مرکزی اربعین تعداد موکب‌های ایرانی کمتر از پنج درصد موکب‌های موجود در مسیر پیاده‌روی اربعین است و بیشتر موکب‌داران عراقی هستند.

فوت ۱۶۴ زائر ایرانی در اربعین پارسال

در این شرایط تامین سلامت زائران یکی از دغدغه‌های مهم است. زیرا هر سال تعدادی از زائران مراسم اربعین در حوادث و از جمله تصادفات رانندگی یا به علت بیماری جان خود را از دست می‌دهند یا به بیمارستان منتقل می‌شوند. آماری از تعداد مصدومان و فوتی های مراسم اربعین امسال منتشر نشده است اما بر اساس اعلام معاون عتبات سازمان حج و زیارت سال گذشته ۱۶۴ نفر از زائران اربعین جان خود را در این مراسم از دست دادند.

«حجت‌الاسلام والمسلمین رحمانی» معاون عتبات سازمان حج و زیارت گفته بود: طبق آمار ارائه شده توسط بیمه، طی عملیات اربعین ۱۶۴ زائر فوت شدند که از این تعداد ۳۶ نفر بر اثر حادثه و بقیه به علت بیماری جان خود را از دست دادند. سال گذشته همچنین بر اساس اعلام اورژانس کشور بیش از ۱۰ هزار و ۳۰۰ نفر از زائران اربعین به علت گرمازدگی، علائم گوارشی و سردرد شدید تحت درمان قرار گرفتند.

گرمازدگی، مسمومیت و مشکلات گوارشی، بیماری‌های پوستی و تنفسی از جمله بیماری‌های شایع در مراسم اربعین است. با توجه به اینکه هنوز پاندمی کرونا تمام نشده است، خطر انتقال یا شیوع مجدد این بیماری منتفی نیست. «فرشید رضایی» رئیس دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت گفته است:‌ زائران اربعین پس از بازگشت از این سفر در صورت داشتتن علائم بیماری اصول قرنطینه را رعایت کنند و به خصوص از خانم‌های باردار، سالمندان، افراد دارای بیماری زمینه‌ای و نقص ایمنی فاصله بگیرند.

خطر گرمازدگی، وبا و کرونا

به گفته وی با توجه به خطر انتقال وبا در عراق، لازم است زائران به طور منظم دست‌های خود را با آب و صابون بشویند. از آب سالم و فراوان، غذاهای پخته شده تازه و گرم و میوه پوست دار و شسته شده استفاده کنند. رضایی تاکید کرده است که زائران اربعین از خوردن هرگونه سالاد و سبزیجات، ماهی، لبنیات غیر پاستوریزه و غذاهای دارای سس و کشک، خودداری کنند و اگر با تب، سرفه، ضایعات پوستی اسهال و استفراغ مواجه شدند؛ فورا به مراکز پزشکی مراجعه کنند.

یکی از مشکلات زائران اربعین مشکلات اسکلتی و عضلانی است که در پی پیاده روی‌های طولانی ممکن است به وجود بیاید به همین کارشناسان بهداشت به زائران اربعین توصیه می‌کنند که از چند روز قبل از سفر، پیاده روی منظم داشته باشند. توصیه بهداشتی دیگر این است که زائران برای سلامتی زانوها، هنگام پیاده‌روی از عصا و کفش راحت و مخصوص پیاده‌روی و دو جوراب یا جوراب حوله‌ای استفاده کنند. همچنین از کوله پشتی مناسب استفاده و از حمل بار اضافی و سنگین پرهیز کنند.

استفاده از کفش مناسب نیز برای پیاده روی طولانی بسیار مهم است. کفش مناسب باید از مچ و مفصل های پا محافظت کند، کفی مناسب و بالشتکی داشته باشد. کفش مناسب باید راحت باشد، به خصوص بین بلندترین انگشت تا نوک کفش فاصله باشد و راه رفتن با آن موجب کبودی ناخن و تاول پاشنه پا نشود. حجم کفش نیز باید متناسب با پا باشد و تنگ یا گشاد نباشد. یکی از نکات مهم در انتخاب کفش پیاده روی امکان تهویه هواست، باید جنس آن طوری باشد که پا عرق نکند. صندل های پشت بسته از این نظر مناسب هستند. کفش های با پاشنه های بلند نیز اصلا برای پیاده روی مناسب نیستند.

کوله پشتی زائران نیز نباید خیلی سنگین باشد و فقط لوازم ضروری را باید در این سفر به همراه داشت. توصیه می‌شود فهرست وسایل ضروری همراه زائران داروهای بیماری‌های زمینه‌ای برای ۱۰ روز، چسب زخم، پودر ORS، نمک، آلوخشک و انجیرخشک (برای پیشگیری از یبوست)، قاشق و لیوان، دمپایی، صابون و چراغ قوه همراه زائران باشد.

رضایی، رئیس دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت می‌گوید: زائران در فواصل زمانی منظم، به خود استراحت دهند و از مواجه طولانی مدت با آفتاب خودداری کنند. همچنین برای در امان بودن از آفتاب و نور شدید خورشید از عینک آفتابی، کلاه لبه دار و کرم ضد آفتاب استفاده کنند.

لباس مناسب، گشاد و با الیاف نخی به تن کنند. توصیه بهداشتی دیگر این است که با توجه با ادامه پاندمی کرونا زائران در صورت داشتن علائم سرماخوردگی حتما ماسک بزنند. به همه زائران این مراسم نیز توصیه می‌‍شود هنگام حضور در اماکن شلوغ و پر تجمع از ماسک استفاده کنند و تا جای ممکن فاصله خود را با دیگران حفظ کنند.

پیاده‌روی مستمر در طول روز علاوه بر خطر گرمازدگی احتمال بروز بیماری‌های پوستی را نیز تشدید می‌کند. دانشگاه علوم پزشکی ایران در توصیه‌های بهداشتی در این مورد از زائران اربعین خواسته است، با پرهیز از مصرف غذاهای چرب و شیرین، نوشیدن فراوان مایعات، رعایت بهداشت فردی و پوشیدن لباس‌های نخی در پیاده‌روی اربعین از آسیب‌های پوستی جلوگیری کنید.

«فاطمه اقبالیان» کارشناس بهداشتی دانشگاه ایران گفته است:‌ عرق سوز شدن، آفتاب سوختگی، جوش در قسمت‌های مختلف بدن، تعریق فراوان و خشکی و خارش پوست از مشکلات پوستی در پیاده‌روی اربعین شایع است و با مصرف متناوب مایعات مانند سکنجبین- فالوده با آب لیمو، نارنج و شربت لیمو و کاهش مصرف غذاهای چرب و شیرین می‌توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد.

به گفته این کارشناس طب ایرانی، استفاده از گلاب، کتیرا و کرم کالاندولا در هنگام بروز بیماری‌های پوستی می‌تواند، تسکین دهنده و کمک کننده باشد.

تامین ۴۰۰ تن دارو برای زائران ایران

تامین دارو، سرم و لوازم پزشکی مورد نیاز زائران نیز یکی از دغدغه‌های برگزاری مراسم اربعین است. «پیرحسین کولیوند» رئیس جمعیت هلال احمر در این مورد گفته است:‌ حدود ۴۰۰ تن دارو و تجهیزات پزشکی در موسم اربعین استفاده می‌شود که قسمتی از آن را از داخل کشور می‌بریم و آنچه که نتوان از داخل تهیه کرد از منابع دیگر تامین کرده و به عراق می‌بریم. نمی‌گذاریم زائران با کمبود دارو مواجه شوند.

مساله دیگری که سلامت زائران را تهدید می کند، تصادفات رانندگی است که به علت طول مسافت شهرهای مختلف تا مرز عراق و احتمال خستگی و خواب آلودگی سلامت زائران این مراسم را تهدید می‌کند به همین علت ستاد اربعین در اطلاعیه‌های خود بارها از زائران خواسته است که هنگام رانندگی در مسیر رفت و برگشت و قبل از شروع به رانندگی حتما استراحت کنند.

موارد متعددی از تصادف خودروها از جمله اتوبوس، مینی بوس و ون های حامل زائران در عراق نیز هر سال موجب مرگ تعدادی از زائران می شود از جمله حادثه تصادف دو ون که ۱۱ شهریور امسال در مسیر کاظمین به سامرا به مرگ ۱۲ زائر ایرانی منجر شد.

مساله دیگر این است که هنگام بروز حادثه در صورتی که زائران بیمه نداشته باشند هزینه‌های درمانی آنها ممکن است کمرشکن باشد. به همین علت ستاد برگزاری مراسم اربعین با دریافت ۳۵ هزار تومان زائران را بیمه می‌کند به شرط آنکه از طریق سامانه سماح اقدام کرده باشند با این حال طبق آمار این ستاد هر سال حدود ۵۰ درصد زائرانی که دچار تصادف یا مرگ می‌شوند، بیمه نداشته‌اند.

زنان باردار و بیماران خاص نروند

با وجود توصیه به زنان باردار و بیماران خاص از جمله بیماران کلیوی و دیالیزی، هر سال تعداد زیادی از این افراد در مراسم اربعین شرکت می‌کنند، «طاهر درودی» معاون مرکز پزشکی حج و زیارت در این مورد گفته است: توصیه می‌کنیم زائران پر خطر از جمله بانوان باردار، بیماران دیالیزی و همچنین افراد مسن دارای بیماری قلبی، فشارخون و دیابت در شرایط اربعین از پیاده‌روی خودداری کنند. زیارت را به روزهای بعد از اربعین موکول کنند اما صورت سفر حتماً داروهای مصرفی و تخصصی خود را متناسب طول مدت سفر به همراه داشته و مصرف کنند.

درودی گفت: برای بیماران دیالیزی امکان دیالیز با همکاری مراکز درمانی عراق وجود دارد ولی به دلیل ازدحام بالای زائران در این ایام نوبت دهی در بیمارستان‌ها مشکل و طولانی مدت است و با توجه به نیاز مبرم این بیماران به دیالیز و گرمای شدید هوا توصیه می‌شود این بیماران در این ایام از سفر اربعین خودداری کنند.

معاون مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال احمر گفته است: عمده مراجعات بیماران به دلیل خستگی، کوفتگی، ضعف عضلانی و گرمازدگی است که ناشی از هوای گرم است. این علائم با توجه به شرایط سنی و شرایط حال بیمار ممکن است تظاهرات بالینی متفاوتی را داشته باشد. بعد از گرمازدگی بیشترین مراجعات به واسطه بیماری‌های گوارشی، تصادفات و تروما است، به گفته او، چند تصادف دلخراش را در این ایام شاهد بودیم که منجر به جان باختن تعدادی از زائران شد.

مراسم اربعین هر سال شلوغ‌تر می شود، بیش از ۳ میلیون ایرانی و میلیون‌ها نفر از کشورهای دیگر در این مراسم شرکت می‌کنند. ۳۰ هزار تن انواع مواد غذایی و ۴۰۰ تن دارو برای زائران ایرانی تامین می‌شود و دستگاه‌های مختلف دولتی و غیر دولتی، نظامی و انتظامی در برگزاری این مراسم مشارکت دارند. در این مسیر که میلیون‌ها نفر در کنار هم راهپیمایی کرده و چند روز را در یک مسیر مشترک می‌گذرانند، آموزش همگانی رعایت اصول ایمنی و بهداشتی برای تامین سلامت زائران و حفظ شأن و عزت آنان ضروری است.

منبع ایرنا