جستجو

آینده‌پژوهی اجتماعی

آینده‌پژوهی اجتماعی چیست؟

آینده‌پژوهی اجتماعی (Social Foresight) شاخه‌ای از آینده‌پژوهی است که به بررسی، تحلیل و پیش‌بینی روندها، تحولات و چالش‌های احتمالی جوامع در آینده می‌پردازد. این حوزه به ما کمک می‌کند با شناخت روندهای فرهنگی، جمعیتی، فناورانه، اقتصادی و سیاسی، تصمیمات آگاهانه‌تری برای ساختن آینده‌ای مطلوب بگیریم.

🔹 تفاوت آینده‌پژوهی با پیش‌بینی صرف
برخلاف پیش‌بینی که بیشتر به دنبال پیش‌گویی اتفاقات آینده است، آینده‌پژوهی تلاش می‌کند آینده‌های ممکن، محتمل و مطلوب را شناسایی کرده و برای آن‌ها برنامه‌ریزی و اقدام فعالانه انجام دهد.

چرا آینده‌پژوهی اجتماعی اهمیت دارد؟
تغییرات اجتماعی در دنیای امروز بسیار سریع و پیچیده‌اند.

چالش‌هایی مثل مهاجرت، سالمندی، نابرابری، تغییرات اقلیمی و فناوری‌های نو، آینده جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

تصمیم‌گیری‌های امروز باید بر پایه درک دقیق‌تری از آینده صورت بگیرند.

حوزه‌های کلیدی در آینده‌پژوهی اجتماعی

تحولات جمعیتی (افزایش سالمندان، کاهش نرخ تولد، مهاجرت داخلی و خارجی)

تغییرات فرهنگی (تغییر در سبک زندگی، ارزش‌ها و هویت‌های اجتماعی)

نقش فناوری (هوش مصنوعی، فضای مجازی، رباتیک و تأثیر آن بر روابط انسانی و شغل‌ها)

آینده آموزش و مهارت‌ها

مسائل زیست‌محیطی و پایداری اجتماعی

آینده نهادهای اجتماعی (خانواده، مدرسه، دین، رسانه)

روش‌های آینده‌پژوهی اجتماعی
رصد روندها (Trend Analysis): شناسایی و تحلیل تغییرات بلندمدت در جامعه

سناریونویسی: طراحی چندین مسیر محتمل برای آینده و بررسی پیامدهای هرکدام

تحلیل پیشران‌ها (Drivers): بررسی عواملی که موجب تغییرات آینده می‌شوند

دلفی: استفاده از نظرات کارشناسان برای دستیابی به اجماع درباره آینده

مدل‌سازی سیستم‌های اجتماعی

کاربردهای آینده‌پژوهی اجتماعی
برنامه‌ریزی شهری و مسکن

سیاست‌گذاری آموزشی و فرهنگی

توسعه عدالت اجتماعی در نسل‌های آینده

آماده‌سازی جوامع برای بحران‌های اجتماعی (مثل همه‌گیری‌ها یا فجایع طبیعی)

طراحی نظام‌های رفاهی و تأمین اجتماعی متناسب با آینده

چالش‌های آینده‌پژوهی اجتماعی
پیش‌بینی‌ناپذیری برخی عوامل اجتماعی

تغییرات سریع و ناگهانی (مانند کرونا)

نبود داده‌های قابل اتکا

بی‌توجهی سیاست‌گذاران به آینده‌نگری

آینده‌پژوهی اجتماعی

از آن رو که مهمترین وظیفه بنیاد تلاش مستمر در حوزه پیشگیری از آسیب های اجتماعی است، باید بنیاد با سرلوحه قراردادن این گزاره باید علاج واقعه را  قبل از وقوع نمود. به دنبال شناسایی انواع و اقسام آسیب های اجتماعی که در شرف بروز  و ظهور در متن و  عرصه اجتماعی هستند، بوده تا به صورت علمی و محققانه جامعه و نهاد های سیاست گذار و اجرایی حوزه اجتماعی را از آسیب های در حال ظهور و مخاطرات و تبعات مخرب احتمالی آن در آینده، باخبر  نماید، فلذا بخش «آینده پژوهی اجتماعی » بنیاد به مثابه بازویی فکری و پژوهش محورانه بنیاد در این حوزه موضوعی مهم می باشد.