با وجود تأکیدات فرهنگی بر اهمیت نقش زنان در خانه، ورود آنان به عرصه اقتصاد همچنان با چالش‌های فراوانی همراه است. در حالی که زنان بسیاری توانسته‌اند با تلاش و پشتکار، کسب‌وکارهای خانگی موفقی ایجاد کنند، موانع متعددی از جمله فقدان سکوی فروش مناسب و شرایط اقتصادی جامعه، همچنان بر سر راه توسعه این کسب‌وکارها قرار دارد.
به گزارش روابط عمومی بنیاد به نقل از روزنامه جام جم، با وجود این‌که ما در فرهنگ ایرانی ــ اسلامی،نقش زنان رادرخانه بسیار بااهمیت می‌دانیم و کلید بسیاری ازقفل‌های جامعه در زمینه‌های مختلف به دست زنان باز می‌شود اما باید بپذیریم که با وجود همه این ادعاها، ورود زنان به عرصه اقتصاد در جامعه همچون ورود یک کشتی به دریایی متلاطم است.
اغلب زنان باوجودهمه موانع، کار خود را با بذری کوچک آغاز می‌کنند و با تلاش‌های بی‌وقفه و پایدار و گاه بدون حمایت‌های تاثیرگذار آن را به ثمر می‌رسانند، به‌نوعی که برای دیگر بانوان نیز اشتغال‌آفرین هستند. زنان می‌توانند در کنار مدیریت امور خانواده، نقش پررنگی نیز در اجتماع داشته باشند و به همین دلیل است که رفع موانع و چالش‌های آنان در حوزه کسب‌وکارهای خانگی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
امروزه زنان در بیشتر حوزه‌های اقتصادی، از کسب‌وکارهای موفق گرفته تا کشاورزی، حضوری فعال و موثر دارند. البته آمارهای وزارت کار حکایت از آن دارد که اشتغال مشاغل خانگی در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ حدود ۵۶هزار و ۹۴۸ نفر بوده و این تعداد در سال ۱۴۰۲ به ۲۵۵ هزار و ۵۳ نفر اشتغال ایجادی و توسعه‌ای رسیده است.
این درحالی‌است که تجربه بسیاری از کشورها نشان می‌دهد کسب‌وکارهای خانگی راهکار مناسبی برای کاهش نرخ بیکاری و فراهم‌آوردن زمینه اشتغال زنان و جوانان است. بنابراین در شرایطی که کشور دچار مشکل بیکاری جوانان و زنان بوده و از طرفی اشتغال در بخش‌های دولتی و خصوصی با هزینه و سرمایه‌های به‌نسبت گزافی همراه است، توسعه مشاغل خانگی فرصتی مناسب برای اجرای سیاست‌های اشتغال و کارآفرینی با ریسک و هزینه‌های بسیار پایین است.
فقدان سکوی فروش مناسب
با وجود مزایای توسعه کسب‌وکارهای خانگی ونقش عمده‌ای که می‌توانند در توسعه اشتغال و کارآفرینی ایفا کنند، موانع متعدد سبب می‌شود آن‌طور که باید و شاید رشد پیدا نکنند. مجید رحمتی، عضو هیات‌مدیره کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان تهران در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به اهمیت بازار فروش برای این مشاغل می‌گوید: «بازار فروش نیازمند عرضه محصولات است. البته در عرضه محصولات به بازار هم روش‌های متعددی وجود دارد که یکی از آنها استفاده از فضای مجازی است. اما اولین مورد برای زنان در مشاغل خانگی، بحث عرضه محصولات‌شان است.
یا باید این محصول راخودشان و ازطریق محلی عرضه کنند و به فروش برسانند یا برای بازاریابی ازصفحات مجازی استفاده کنند. ولی با توجه به محدودیت‌های موجود در فضای مجازی، شاید به این مشاغل آسیب‌هایی وارد شود.» به‌هرحال فقدان سکوی فروش مناسب ومحلی برای عرضه تولیدات زنان در کسب‌وکارهای خانگی ازجمله بزرگ‌ترین معضلات آنان محسوب می‌شود.
وضع اقتصادی جامعه در کنار سایر موانع!
پرداخت بیمه در کسب‌وکارهای خانگی اختیاری است ولی طبق ماده ۹ قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی، افراد با ارائه مجوز کسب‌وکار خانگی می‌توانند در چارچوب قانون اصلاح بند «ب» و تبصره ۳ ماده ۴ قانون تامین اجتماعی، نزد این صندوق بیمه و از مزایای آن برخوردار شوند. بااین‌حال این موضوع همیشه با اما و اگرهایی برای این‌گونه کسب‌وکارها همراه بود. البته بماند که این همه ماجرا برای مشاغل خانگی زنان نیست، چراکه رحمتی به ما می‌گوید بحث اقتصاد عمومی جامعه هم در این فضا دارای اهمیت است و توضیح می‌دهد: «اگر قرار است در این فضا سرمایه‌گذاری کرد و آن را در بازار داخلی به فروش رساند باید بررسی شود که این محصولات برای مصرف‌کنندگان تا چه حد دارای اولویت است. بنابراین در کنار همه چالش‌های موجود در این مشاغل، وضع عمومی جامعه به لحاظ اقتصادی هم به این موضوع بستگی دارد.»
توانمندسازی زنان در مشاغل خانگی
ایجاد اشتغال خانگی زمانی درآمدزاست که بازار تقاضا برای آن فراهم باشد. تولید بدون بازار فروش نه به ارتقای کیفیت کمک می‌کند و نه می‌توان از آن انتظار توسعه داشت. از این رو نخست باید حمایت‌هایی درخصوص اخذ انواع مجوزها صورت پذیرد و در ادامه از این مشاغل خانگی خواست تا دراقتصاد نقش پررنگی ایفا کنند. درحال‌حاضر بسیاری از کشورها نظیر چین، هند و آمریکا با تکیه بر ظرفیت‌های اشتغال خانگی،حمایت ازکارآفرینان درحوزه مشاغل خانگی رادردستورکارخود قرارداده و درظرفیت‌سازی برای توسعه کسب‌وکارهای خانگی موفق عمل کرده‌اند.البته انسیه خزعلی،معاون پیشین زنان و خانواده ریاست‌جمهوری هم چندی پیش از آغاز به کار کارگروه تخصصی تدوین سازوکار اجرایی شغل منعطف بانوان خبر داد. اما با این حال لازم است موانع اشتغال زنان به‌ویژه برای زنان بدسرپرست‌وخودسرپرست که ازآسیب‌پذیرترین اقشارهستندرفع شود،چراکه ایجاد اشتغال‌های خردوخانگی درکاهش آماربیکاری نقش‌بسزایی دارد،به شرط این‌که‌زمینه فعالیت‌برای کارآفرینان تسهیل شود.دراین‌راستابایدموضوع توانمندسازی و فرهنگ‌سازی برای اشتغال زنان نیز رفع وسپس به سمت اموراقتصادی و فراهم کردن امکانات برای تهیه شغل گام برداشته شود.
