سیگار گران می‌شود؛ با تصویب مجلس. درواقع با تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی در طول اجرای برنامه هفتم توسعه میزان مالیات محصولات دُخانی از جمله سیگار و تنباکو افزایش پیدا خواهد کرد.
به گزارش روابط عمومی بنیاد به نقل از سلامت نیوز، نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جریان ادامه بررسی گزارش کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم توسعه، بند الحاقی ٥ ماده ٧٣ لایحه برنامه را به تصویب رساندند. براساس این بند، علاوه بر مالیات بر ارزش‌افزوده خاص محصولات دخانی موضوع بند «ت» ماده (٢٦) قانون مالیات بر ارزش افزوده، مالیات عملکرد، حقوق ورودی و حق انحصار بر محصولات دخانی، از ابتدای سال ١٤٠٣ مالیات هر نخ سیگار نسبت به قانون بودجه ١٤٠٢ کل کشور سالانه به شرح زیر افزایش می‌یابد؛ تولید داخل با نشان ایرانی ١٥درصد، تولید داخل با نشان بین‌المللی ٢٥درصد، سیگار وارداتی با هر نشان ٥٠درصد، هر بسته تنباکوی ٥٠ گرمی تولید داخل ٢٠درصد و هر بسته تنباکوی ٥٠ گرمی وارداتی آماده مصرف ٥٥درصد.
البته صددرصد درآمدهای حاصل از اجرای این جزء توسط سازمان امور مالیاتی وصول و به خزانه‌داری کل کشور واریز می‌شود و در بودجه‌های سنواتی جهت کاهش مصرف دخانیات، پیشگیری و درمان بیماری‌های ناشی از آن، توسعه اماکن ورزشی با اولویت مناطق کم‌برخوردار و توسعه اماکن ورزشی در مدارس اختصاص می‌یابد.
درخصوص تاثیرگذاری این مصوبه پای صحبت‌های دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات در ایران نشسته‌ایم. «محمدرضا مسجدی» به «شهروند» می‌گوید: «یکی از بهترین مطالعات درخصوص کاهش مصرف دخانیات مربوط به بنگلادش است که نشان می‌دهد افزایش ٨ تا ١٠درصدی مالیات حدود ٤ تا ٨درصد مصرف را کاهش می‌دهد، البته این کاهش بیشتر میان اقشار ضعیف جامعه است.»
ارجاع متخلفان به مراجع قضایی
طبق این مصوبه، وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف است امکان دسترسی برخط سازمان امور مالیاتی کشور به سامانه اطلاعاتی واردات، تولید و توزیع سیگار و انواع محصولات دخانی را فراهم کند، البته نسبت به شناسایی تمامی واحدهای تولیدی و عرضه‌کننده محصولات دخانی که به‌صورت غیرقانونی تولید و عرضه می‌شود، اقدام و ضمن جلوگیری از فعالیت آنان، متخلفان را به مراجع قضائی معرفی کند.
ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت صنعت، معدن و تجارت نسبت به جمع‌آوری تمام محصولات دخانی اعم از قاچاق و تقلبی شناسه (کد) رهگیری اقدام و متخلف را به مراجع قضائی معرفی کند. اگرچه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است چاپخانه‌هایی را که بدون‌مجوز قانونی نسبت به چاپ اقلام موردنیاز تولیدکنندگان مواد دخانی خصوصا تنباکوی معسل با نشانه‌های مختلف خارجی و داخلی اقدام می‌کنند، شناسایی و متخلف را به مراجع قضائی معرفی کند.
سودهای هزار میلیارد دلاری
طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی، ١,٣میلیارد نفر در جهان دخانیات مصرف می‌کنند. نکته قابل تامل این است که ٨٠درصد از این افراد در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط زندگی می‌کنند. در بازار جهانی محصولات تنباکو از حدود ٨٤٨میلیارد دلار در سال ٢٠١٤ به ٩١٢میلیارد دلار تا سال ٢٠٢٢ رسید. البته به گفته کارشناسان موسسه statista، این رقم تا سال ٢٠٢٦ به بیش از هزار میلیارد دلار خواهد رسید. طبق آمارهای جهانی، در سال ٢٠٢٢ از مجموع ٩٢٢میلیارد دلار گردش مالی محصولات دخانی در جهان، حدود ٨٠درصد آن معادل ٧٤١میلیارد دلار مربوط به ٢٣ کشور پرجمعیت است.
البته آمارهای مربوط به ایران هم قابل تامل است، براساس گزارش رسمی وزارت صمت مصرف سیگار در ایران سالانه به ٧٣میلیارد نخ می‌رسد. طبق گزارش این وزارتخانه، سالانه در ایران ١١.٥هزار تن تنباکوی معسل در کشور مصرف می‌شود که حدود ٤.٨هزار تن آن در داخل تولیدشده، ٤.٤هزار تن از طریق واردات تامین شده و مابقی قاچاق یا تقلبی است. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که گردش مالی دخانیات در ایران سالانه ٦٠هزار میلیارد تومان است
٣٧درصد پرونده‌های سال گذشته مربوط به قاچاق کالای دخانی بوده
«براساس برآوردهای انجام‌شده در انجمن دخانیات، سالانه بین ١٥ تا ٢٠میلیارد نخ سیگار و بیش از ٥هزار تن تنباکو، قاچاق و جعل می‌شود.» رئیس انجمن دخانیات ١٥مهر به «مهر» گفته بود: «بنابر اعلام سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، در سال گذشته -١٤٠١- بیش از ٥هزار و ٧٠٠ پرونده مظنون به قاچاق در سطح عرضه به ارزش بیش از ٩هزار میلیارد تومان تشکیل شده که به لحاظ تعداد پرونده‌ها، نزدیک به ٣٧درصد پرونده‌ها مربوط به کالاهای دخانی می‌شود.»
به گفته «محمدرضا تاجدار»، برخی بررسی‌ها نشان می‌دهد به لحاظ ارزش، تنها ٣ تا ٨درصد از مجموع سیگارهای قاچاق، کشف و ضبط می‌شوند و مابقی به‌راحتی در داخل کشور توزیع و مصرف می‌شود. با این حال، اجرای طرح مقابله با قاچاق سیگار در سطح عرضه از سوی وزارت صمت که با مشارکت سایر دستگاه‌های مسئول آغاز شده، می‌تواند موجب کاهش واردات کالای دخانی قاچاق به کشور شود.
طبق گزارش ١٥مهرماه «مهر»، مقدار واقعی قاچاق سیگار مشخص نیست. اما از مابه‌التفاوت تولید و مصرف، می‌توان تخمینی از میزان واردات قاچاق این کالا به کشور را برآورد کرد؛ با فرض مصرف ٨٠میلیارد نخ و تولید ٦٨میلیارد نخ سیگار در کشور، قاچاق انواع سیگار در سال گذشته -١٤٠١- به بیش از ١٠میلیارد نخ می‌رسد. بر همین اساس، حدود ٨٠ تا ٨٥درصد بازار دخانیات در اختیار برندها و تولید قانونی داخلی و ١٥ تا ٢٠درصد در اختیار قاچاق است. با این حساب، میزان محصولات قاچاق و تقلبی در گروه کالایی دخانیات بسیار بالاست.
سن شروع مصرف سیگار به ١٣ تا ١٥سالگی رسیده
«سن شروع مصرف قلیان و سیگار در کشور به ١٣ تا ١٥ سالگی رسیده است.» رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی خرداد ١٤٠٢ با اعلام این خبر گفته بود: «طبق آمار، بیش از ٢٠درصد مردان و ٤درصد زنان بالای ١٥ سال در کشور مصرف روزانه سیگار دارند. درواقع از نظر آماری حدود ١٤درصد کل افراد جامعه به‌صورت روزانه به استعمال دخانیات می‌پردازند.»
بنابر نظر «غلامرضا حیدری» در صورتی که مصرف تفننی سیگار و قلیان را هم در نظر بگیریم، حدود ٢٠ تا ٢٥درصد افراد جامعه (زن و مرد) مصرف دخانیات دارند که در مقایسه با آمارهای جهانی از این نظر در جایگاه متوسطی قرار داریم و این در حالی است که در کشورهای همسایه ما در منطقه خاورمیانه این میزان کمی بالاتر است: «در کشورهای شمال اروپا، کانادا، تایلند، نیوزیلند و استرالیا میزان مصرف سیگار در سنین بالای ١٥سال در زنان و مردان به ٦ تا ٩درصد افراد جامعه رسیده است.» به گفته رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی، در دهه٤٠، سن شروع مصرف سیگار در کشور ٣٠سالگی، در دهه ٥٠ حدود ٢٥سالگی و در دهه ٧٠ زیر ١٨سال بود، اما امروز به ١٣ تا ١٥سالگی رسیده است.
سوئد، پیشرو در کاهش مصرف سیگار
«سوئد» یکی از پیشگامان عرصه ترک سیگار است. درواقع این کشور اسکاندیناوی در مسیر تبدیل‌شدن به یکی از اولین کشورهای بدون سیگار در جهان است. و اما «استراتژی پیشگامانه» سوئد برای مقابله با سیگار؛ در این کشور به سیگاری‌ها کمک می‌شود تا به جایگزین‌های «کم‌ضرر» دخانیات مانند اسنوس، کیسه‌های نیکوتین و ویپ‌ها روی بیاورند. این کشور کمترین درصد بیماری‌های مرتبط با دخانیات را در اتحادیه اروپا دارد. نرخ سرطان‌های مرتبط با سیگار در سوئد ٤١درصد کمتر از سایر کشورهای اروپایی است.
این در شرایطی است که میزان مرگ‌ومیر به دلیل بیماری‌های مرتبط با دخانیات مانند سکته مغزی، بیماری‌های قلبی و ریوی، آمفیزم و برونشیت مزمن در سوئد نیز تقریبا ٤٠درصد کمتر است. کارشناسان می‌گویند در حالی که ارائه گزینه‌های جایگزین بیشتر در کاهش تعداد سیگاری‌ها تاثیر داشته، آموزش و اقدامات کنترل دخانیات هم به افراد در ترک سیگار کمک کرده است.
ارقام بنیاد مالیات نشان می‌دهد در سوئد در سال ٢٠٢١ بر هر قوطی سیگار ٤,٥١ یورو مالیات گرفته شده که آن را در حدود میانگین اتحادیه اروپا قرار می‌دهد. سوئد سال‌هاست که طرح مبارزه با سیگار را در دستور کار دارد. در اوایل سال ٢٠٠٥ سیگارکشیدن در همه کافه‌ها و رستوران‌های این کشور ممنوع اعلام شد. از سال٢٠١٩ به این سو، این ممنوعیت نشستن در فضای باز بارها، رستوران‌ها و همچنین مکان‌های عمومی را نیز شامل می‌شود.
تصویب افزایش مالیات دخانیات یک قدم روبه جلوست
«از مجلس بابت این اقدام تشکر می‌کنیم. این اقدام یک قدم رو به جلو است.» دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات در ایران به «شهروند» می‌گوید: «تمام مالیاتی که ما از دخانیات می‌گیریم منظورم سیگار و توتون در قیاس با کشورهای منطقه مانند ترکیه، پاکستان، اردن و… خیلی کمتر است.» بنابرنظر «محمدرضا مسجدی»، براساس معاهده جهانی کنترل دخانیات باید حداقل ٧٠ تا ٧٥درصد قیمت خرده‌فروشی هر پاکت سیگار مالیات گرفته شود که ما از این رقم خیلی فاصله داریم: «این اقدام به تنهایی یک اثر بسیار جزئی خواهد داشت. در زمینه محصولات دخانی باید عوامل مختلف را کنار هم دید، درواقع نیازمند یک مدیریت هماهنگ است.»
قوانین و آیین‌نامه‌های خوبی داریم که درست اجرایی نمی‌شوند
به گفته «مسجدی»، ما نمی‌توانیم کشت محصولات تنباکو را افزایش دهیم، کارخانه‌ها را از ٦ عدد به ٣٨ کارخانه برسانیم، عرضه را بی‌حساب‌وکتاب داشته باشیم، قلیان همه‌جا عرضه شود، در فیلم‌ها و سریال‌ها قلیان و سیگار مصرف شود، قاچاق را هم داشته باشیم و بعد منتظر کاهش مصرف دخانیات باشیم: «این شرایط یک فضای ناهماهنگ است. اگر کشوری در زمینه کاهش دخانیات موفق بوده، همه ابعاد دخیل در این مسئله را دیده، یکی از این ابعاد هم افزایش مالیات است.
براساس معاهده جهانی کنترل دخانیات که ما هم عضو آن هستیم، ٦بند وجود دارد که یکی از بندها به افزایش مالیات مربوط است که اهمیت بالایی هم دارد.» بنابر نظر دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات در ایران، باید عرضه و تقاضا محدود شود، صنعت هم نیازمند محدودیت‌هایی است و در کنار اینها باید اعمال قانون را هم داشته باشیم.
ما در این زمینه قوانین و آیین‌نامه‌های خوبی داریم که درست اجرایی نمی‌شوند.» درخصوص عوامل و راهکارهای کاهش مصرف دخانیات مطالعات بسیاری در کشورهای غنی و فقیر انجام شده است، البته به گفته «محمدرضا مسجدی»، یکی از بهترین مطالعات مربوط به بنگلادش است که نشان می‌دهد افزایش ٨ تا١٠درصدی مالیات حدود ٤ تا ٨درصد مصرف را کاهش می‌دهد، البته این کاهش بیشتر میان اقشار ضعیف جامعه است.
