نبود ساختار یکپارچه برای پیش بینی و پیشگیری از آتش سوزی در جنگل‌ها و مراتع باعث از بین رفتن مساحت زیادی از منابع طبیعی کشور شده است.
به گزارش روابط عمومی بنیاد به نقل از خبرگزاری صدا و سیما، هر هکتار از جنگل قادر است سالانه بیش از ۲ میلیون تن اکسیژن یعنی اکسیژن لازم برای ۱۰ نفر در سال را آزاد کند. در مجموع حدود ۶۰ درصد از اکسیژن مصرفی جهان به وسیله فضای سبز تامین می‌شود. به طور کلی تعدیل آب و هوا، مقابله با سیل، بهمن، باد و طوفان، بارش باران، از برکت وجود جنگل‌ها فراهم می‌شود.
کارشناسان محیط زیست اعلام کرده اند جنگل‌ها علاوه بر تولید اکسیژن و پاکیزگی هوا قادر هستند خاک کثیف را تمیز کنند. طی دهه‌های اخیر، سطح جنگل‌ها به دلیل افزایش تعداد آتش سوزی‌ها ونبود یک طرح ملی برای رسیدگی و ساماندهی این معضل، کاهش یافته است.
امسال آتش سوزی‌های ۳۷۲ درصد افزایش داشته است
آهنگران رئیس یگان حفاظت محیط زیست سازمان منابع طبیعی در نشست تخصصی خبرگزاری صدا و سیما درباره آخرین آمار افزایش آتش سوزی‌ها در سال ۱۴۰۳ گفت: مساحت آتش سوزی‌ها در مراتع و جنگل‌ها نسبت به سال گذشته، ۳۷۲ درصد افزایش داشته است به طوریکه از ابتدای سال ۱۴۰۳ تا مرداد ماه ۱۰۴۲ فقره آتش سوزی داشته ایم درحالیکه این میزان در سال گذشته ۸۰۷ فقره بوده است.
آهنگران با اعلام اینکه ۹۷ درصد این آتش سوزی‌ها در منطقه رویش زاگرسی رخ داده است درباره علت افزایش این حریق ها گفت: به دنبال افزایش بارندگی‌ها در سال جاری، پوشش گیاهی وسعت و تراکم بیشتری پیدا کرد و با شروع فصل گرما، این پوشش گیاهی پر تراکم که بیشتر در مناطق زاگرسی قرار دارند دچار حریق شدند.
وی افزود: عامل انسانی در بیش از ۹۸ درصد این حریق‌ها نقش داشته است، که از این ۹۸ درصد ۹۴ درصد سهوی و ۴ درصد آن عمدی است.
نبود یک طرح ملی و عدم اختصاص بودجه برای مقابله با آتش سوزی‌ها
ایزدی رئیس هیات مدیره زاگرس سبز یکی از سازمان‌های مردم نهاد فعال در حوزه محیط زیست در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار محیط زیست شبکه خبر با انتقاد از عدم وجود یک طرح ملی برای جلوگیری و مقابله جدی با آتش سوزی‌ها در جنگل‌ها و مراتع، اظهار داشت: در سال‌های اخیر به دلیل بی توجهی و نبود یک طرح ملی، شاهد افزایش تعداد آتش سوزی‌ها به ویژه در مناطق زاگرسی بوده ایم، از اواسط اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۳ در شمال غرب استان فارس، کوهچنار و شهرستان ممسنی، بیش از ۱۹۰ آتش سوزی رخ داده است و با توجه به حساسیتی که در جامعه محلی به وجود آمده است، قبل از رسیدن یگان‌های مسئول، نیرو‌های خودجوش مردمی وارد عمل شده و شروع به مهار و کنترل آتش کرده اند.
عدم وجود تجهیزات پیشرفته اطفای حریق عامل گسترش آتش سوزی ها
کمبود امکانات، تجهیزات پیشرفته، هوش مصنوعی در پیشگیری و کنترل آتش سوزی‌ها موضوعی بود که رئیس یگان حفاظت محیط زیست سازمان منابع طبیعی کشور هم در نشست تخصصی صدا و سیما درباره آن صحبت کرد و در کنار آن به موضوع بی نتیجه ماندن طرح سازمان منابع طبیعی برای مقابله با آتش سوزی پرداخت و گفت: سازمان منابع طبیعی حدود ۵ سال پیش، در بحث پیشگیری و مهار آتش سوزی‌ها یک طرح برای کنترل و اطفای حریق ارائه داد و در آن به تجهیزات مورد نیاز از جمله تعداد تراکتور، کامیون، تانکر و پایگاه اطفای حریق در کشور اشاره شده است، ولی متاسفانه تا کنون بودجه‌ای برای این طرح اختصاص داده نشده است و این طرح تا کنون به مرحله تصویب نرسیده است.
رئیس هیات مدیره فارس سبز، یکی از سازمان‌های مردم نهاد حافظ محیط زیست با گلایه از اهمیت ندادن طرح‌های کلان کشور به موضوع مقابله با آتش سوزی ها، به اهمیت وجود جنگل های زاگرسی برای اکوسیستم کشور اشاره کرد و گفت: در گذشته پوشش گیاهی انبوه و درختان کهنسال در این مناطق با قرار گرفتن در دو جبهه هوایی موجب می‌شدند هوای گرم و خشک سودانی و عربستانی بر سیطره زاگرس غلبه نکند و در نتیجه هوای مطلوب و خنگ مدیترانه شرقی بر گستره زاگرس غلبه پیدا می‌کرده است.
رویکرد آتش زدن ها طی سال های اخیر تغییر کرده است
ایزدی در ادامه به تغییر رویکرد آتش زدن‌ها در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت:از سال ۱۳۹۹ رویکرد آتش زدن‌ها در جنگل‌ها و مراتع به ویژه در حوزه زاگرس از چند جهت از جمله تعداد آتش زدن ها، محل آتش زدن ها، ارتفاع مکان‌هایی که دچار آتش می‌شوند تغییر کرده است به گونه‌ای که بیشتر آتش‌ها در مناطق مرتفع زاگرس شمالی، جنوبی و میانی رخ می‌دهد.
ساختار واحد و یکپارچه برای کنترل و پیشگیری آتش سوزی ها در کشور وجود ندارد
درحالیکه اکثر متخصصین و کارشناسان حوزه محیط زیست بر نبود وجود یک مدیریت و نهاد قوی برای مقابله با آتش سوزی‌ها هم عقیده هستند، دکتر مهدی رهنما رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور نیز در نشست تخصصی خبرگزاری صدا و سیما به عدم هماهنگی و ساختار واحد برای جلوگیری و مقابله با آتش سوزی‌ها پرداخت و گفت:پایش، پیش بینی و پیشگیری سه حلقه به هم متصل هستندکه در کنار یکدیگر می‌توانند مدیریت جلوگیری از آتش سوزی‌ها را تقویت کنند. بعنوان نمونه درحوزه کمبود تجهیزات ما در برخی مناطق شاهد آتش سوزی بوده ایم ولی متاسفانه به دلیل نبود امکاناتی مانند آتش برن، هلیکوپتر و آبپاش وسعت آتش سوزی گسترش یافته است.
دکتر رهنما عدم وجود فناوری‌های نوین در حوزه پایش با هدف پیشگیری از آتش سوزی را عامل مهمی در کاهش سطح جنگل‌ها و مراتع عنوان کرد و گفت: با تمرکز در حوزه پیشگیری و استفاده از فناوری‌های نوین مانند تصاویر ماهواره ای، دوربین‌های حرارتی می‌توان به میزان بالایی از وقوع آتش سوزی جلوگیری کرد. در همین زمینه رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور به استقرار دکل‌های خود ایستا در مناطق مستعد آتش سوزی اشاره کرد و گفت: دوربین‌های حرارتی روی این دکل‌ها نصب می‌شود که به محض شناسایی کوچکترین دود، زنگ هشدار به صدا در می‌آید و با اعلام منطقه مورد نظر می‌توان در کمترین زمان آتش را مهار کرد.
دکتر رهنما در پاسخ به اینکه چرا برخی از افراد دست به آتش زدن طبیعت می‌زنند گفت: فقر فرهنگی و امرار معاش مردم محلی، یکی از علل به آتش کشیدن مراتع است. برخی کشاورزان با هدف گسترش زمین خود و یا استفاده ازچوب‌های درختان برای امرار معاش دست به این کار می‌زنند.
یگان ویژه‌ای برای مقابله با آتش سوزی در جنگل‌ها وجود ندارد
رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور عدم هماهنگی میان سازمان حفاظت محیط زیست، جهاد کشاورزی، وزارت راه و شهرسازی و وزارت نیرو را علت افزایش معضلات زیست محیطی دانست و گفت:در کشور ما سازمان محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان منابع طبیعی هرکدام جداگانه مناطق تحت حفاظت خود ویگان حفاظت مربوط به حوزه خود را دارند به این ترتیب اگر آتش سوزی در مناطق حفاظت محیط زیست رخ دهد یگان حفاظت محیط زیست منابع طبیعی وارد عمل نمی‌شود و این ساختار چندگانه محیط زیستی به اکوسیستم کشور ایران ضربه می‌زند.
ایزدی رئیس هیات مدیره فارس سبز هم با بحرانی خواندن مناطق جنگلی زاگرسی بر ضرورت تدوین یک طرح ملی برای نجات جنگل‌ها و مراتع ایران تاکید کرد و گفت: تا کنون دستگاه‌های ذیربط در امور محیط زیست به صورت جدی و قاطع طرحی را برای مقابله با آتش سوزی در دستور کار خود قرار نداده اند.
ایزدی گفت:اگر جنگل‌های زاگرسی ایران از بین برود منابع آب تجدید پذیر و باکیفیت آب را از دست می‌دهیم و با از بین رفتن این ذخیره گاه مهم در کشور ساختار توازن اکولوژی و حتی اجتماعی و اقتصادی نیز دستخوش تغییرات خواهد شد و شاهد مهاجرت‌های اجباری خواهیم بود.
بنابر پژوهش غلامعلی بنان، تحت عنوان ((اهمیت جنگل‌های ایران)) سطح جنگل‌های ایران طی ده‌های اخیر، بیشتر از ۱۱ درصد کاهش داشته است. در حال حاضر سطح پوشش جنگلی در کشور ایران حدود ۸ درصد می‌باشد. سرانه جنگل در جهان ۸ دهم هکتار، ولی در ایران ۲ دهم هکتار است. بنابر این ایران یکی از کشور‌هایی است که از لحاظ منابع جنگلی بسیار فقیر می‌باشد.
رئیس هیات مدیره کانون سبز فارس، یکی از سازمان‌های مردم نهاد حافظ محیط زیست از روند افزایشی آتش سوزی جنگل‌ها و مراتع به ویژه در منطقه زاگرسی ایران طی سال‌های اخیر، ابراز نگرانی کرد و گفت: وجود جنگل‌های زاگرس در ایران علاوه بر تولید اکسیژن، خاک وحفاظت از آب‌های زیرزمینی، نقش کلیدی در معیشت مردم آن منطقه دارد، بگونه‌ای که این جنگل‌ها به عنوان ذخیره گاه حدود ۴۵ درصد آب تجدید پذیر و با کیفیت کشور محسوب می‌شود و معیشت اقتصادی نیمی از مردم کشور، به ویژه ۱۱ استانی که در منطقه زاگرس قرار دارند را تعیین میکند.
ایزدی در پایان به ضرورت فوری رسیدگی به این چالش محیط زیستی از سوی مسئولین کشور اشاره کرد و گفت:در شرایطی که هستی کشور در زاگرس در حال خاکستر شدن است نیاز به اجرای یک طرح ملی برای نجات جنگل ها بخصوص جنگل های زاگرسی از نابودی وجود دارد.اگر رویش گاه زاگرس را از دست بدهیم،منابع آبی را از دست خواهیم داد و اگر آب و خاک نداشته باشیم موازنه اجتماعی،فرهنگی و اقتصادی را از دست خواهیم داد.
