استفاده از موتورسیکلت در حمل و نقل شهری و به طور کلی پدیده موتورسواری موضوعی است که کاربران مجازی از زوایای مختلفی به آن پرداخته‌اند.
گرایش به استفاده از موتورسیکلت این روزها بیشتر شده است؛ این را از اوضاع خیابان کلانشهرهایی مانند تهران می‌شود فهمید. با توجه به نیاز شهروندان به موتورسیکلت، تبلیغات گسترده موتورسازها را از شبکه‌های صدا و سیما و بیلبوردهای شهری تا شبکه‌های اجتماعی شاهدیم.
به گزارش روابط عمومی بنیاد به نقل از ایرنا، اواسط اسفندماه پارسال بود که معاون عملیات پلیس راهور تهران بزرگ تصریح کرد که روز به روز بر تعداد استفاده‌کنندگان و بر تعداد دستگاه‌های موتورسیکلت افزوده می‌شود و بیان داشت: در کل کشور حدود ۱۲ میلیون موتورسیکلت وجود دارد که فقط در شهر تهران ۴میلیون و ۳۰۰ هزار موتورسیکلت تردد می‌کند یعنی ۳۶ درصد از موتورسیکلت‌های کل کشور در پایتخت وجود دارد.
به گفته سرهنگ «احسان مومنی» یک زمانی می‌گفتیم ۳۳ درصد از تصادفات فوتی مربوط به موتورسیکلت سواران است زیرا آن زمان در شهر تهران حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار موتورسیکلت در شهر تهران وجود داشت ولی الان حدود ۴میلیون ۳۰۰ هزار موتورسیکلت در پایتخت تردد می‌کنند که به همین ترتیب در حال حاضر ۴۷ درصد از فوتی‌ها به موتورسیکلت سواران باز می‌گردد.
ازدیاد موتورسیکلت‌ها و به تبع آن جرایم و تبعات منفی این روند باعث شد تا پلیس راهور برنامههای ویژه‌ای را در دستور کار قرار دهد. سردار «سیدابوالفضل موسوی‌پور» رئیس پلیس راهور تهران بزرگ، اواخر آبان‌ماه اعلام کرد امسال طرح برخورد با پوشش پلاک خودروها و موتورسیکلت‌ها با جدیت بیشتری در معابر پایتخت آغاز شده و علاوه بر جریمه ۷۰۰ هزار تومانی، وسیله نقلیه متخلف به پارکینگ منتقل خواهد شد.
در این باره برخی جامعه‌شناسان نیز اظهار نظر کرده‌اند. «محمدمهدی لبیبی» پژوهشگر اجتماعی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید: بخشی از اقبال زیاد مردم به ویژه در شهرهای بزرگ و پرتردد به استفاده از موتور به این دلیل است که درآمد مردم برای خرید اتومبیل کافی نیست. دوم اینکه موتور وسیله‌ای است که سرعتش نسبت به اتومبیل بیشتر است زیرا اتومبیل در ترافیک می‌ماند و کنترل شدیدی بر آن حاکم است، در حالی که موتور از لابه‌لای اتومبیل‌ها حرکت می‌کند و همین باعث سرعت‌بخشی به حرکت موتور می‌شود.
به گفته لبیبی، همین تبلیغ سرعت سبب شده بر تعداد موتورسواران در سال‌های اخیر افزوده شود. به این دلیل که وقتی موتورسواران از لابه‌لای ماشین‌ها حرکت می‌کنند و هیچ اتفاقی هم برای آنها نمی‌افتد، سبب می‌شود که دیگران هم تشویق به استفاده از موتور شوند. برخی هم از موتور برای جا به جایی مسافر استفاده می‌کنند.
«معصومه اشتیاقی» پژوهشگر اجتماعی نیز در این زمینه بیان می‌دارد: واقعیت این است که در سال‌های اخیر در کل کشور ما با پدیده فقر شهری بیش از چند دهه گذشته مواجهیم. این مساله تاثیر مهمی بر تقاضا برای حمل و نقل ارزان و راحتِ موتورسواری برای گذران معیشت روزانه افراد طبقه متوسط به پایین دارد. وقتی قیمت حامل‌های انرژی یا مهم‌تر از آن خرید خودرو سخت‌تر و گران‌تر می‌شود، موتور جایگزین کم هزینه‌تر است.
این گفته‌ها هر چند بخشی از واقعیت را بیان می‌دارد اما همه واقعیت نیست. از این رو، پژوهشگر ایرنا نگاهی انداخته به دیدگاه کاربران فضای مجازی به خصوص در شبکه‌های اجتماعی ایکس و اینستاگرام به موضوع موتورسواری، مزایا و تبعات آن.
موتورسواری؛ از کسب رزق حلال تا خلافکاری
کاربران مجازی بارها از تجربه‌هایشان در زمینه نان‌آوری با موتور در مشاغلی مانند پیک نوشته‌اند؛ به نوشته یک کاربر مجازی «در مسیر فرودگاه امام، درگیر ترافیک شدید چمران شدم و بهترین گزینه موتور بود .با مهربانی و مهارت مرا به نزدیک عوارضی رساند. مبلغ درخواستی‌اش بسیار کم بود. مقدار بیشتری برایش زدم و برایم تاکسی هم گرفت. چند دقیقه‌ای گذشت، راننده تاکسی ایستاد، گفت همان موتوری پشت سرمان علامت میدهد، گفت شاید چیزی جا گذاشته‌اید!؟ موتوری گفت پیامک آمد دیدم پول زیاد ریختید من بچه‌ام مریض هست! گفتم سوال کنم اشتباه نریخته باشی و راضی باشی پول دارو میخواهم بدهم…»
در یک پست دیگر ایکس می‌خوانیم: «پیک موتوری بود. میگفت: دوساله از شرکت دولتی اخراج شدم ولی چون زنم نمی‌دونه هر روز با کت و شلوار از خونه میام بیرون ولی بعدش با موتور کار میکنم. کف خیابون پر از آدماییه که سرگذشت‌های عجیبی دارند و ما از کنارشون رد میشیم بدون اینکه بدونیم چی به اونا گذشته.»
از سوی دیگر، فضای مجازی پر است از تجربه مواجهه با کیف‌قاپ‌ها، کف‌زن‌ها و سارقان گوشی و … که ابزار کارشان موتور است. بعضی هم شغل‌هایی متفاوت دارند: «یک شغلی هست که طرف موتور داره و زنگ می‌زنی بهش میاد پنجاه تومن می‌گیره پشت ماشینت میاد و از جلوی دوربین طرح ترافیک ردت می‌کنه تا پلاکت ثبت نشه. مدل پیاده‌نظام هم داشت قبلا که ظاهرا منقضی شده»
راحت و ترافیک‌شکن مثل موتور؛ بدون نیاز به جای خاصی برای پارک
این روزها بسیاری می‌کوشند با موتور از شر ترافیک به خصوص در شهرهای بزرگ و شلوغ خلاص شوند.
کاربری در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) نوشت: «کاش میشد تا فرودگاه هم با موتور رفت». کاربر دیگری نوشت: «خواب موندم. با سرماخوردگی شدید موتور گرفتم که برسم به کارم. چقدر حال داد خدایی». یک کاربر هم گفت: «از وقتی اسنپ موتور میگیرم هم آرامش بیشتری دارم هم زودتر میرسم». یکی دیگر از کاربرها هم این جمله را در اکانت ایکس خود پست کرد: «درسته خیلی سرده ولی دلیل نمیشه موتور سواری رو بزارم کنار. آدم رفیق روزای سختشو کنار نمیزاره که»
برخی از کاربران هم در صفحات خود به راحتی موتور اشاره کرده‌اند: «واقعا موتور بهترین روش حمل و نقله. لابلای ماشینا، ورود ممنوع، پیاده‌رو، از رو سر عابر پیاده، پرواز، مرگ، هیجان، صرفه‌جویی در زمان.» به نوشته کاربری دیگه در ایکس «تو تهران موتور که سوار میشی انگار دسترسی root به همه خیابون ها و معابر رو داری»
از ویژگی‌های استفاده از موتورسیکلت درگیر نشدن با مساله جای پاک آن است؛ چالشی که خودروسواران با آن دست به گریبانند. به نوشته یک کاربر مجازی «دیگه ماشین داشتن فایده نداره باید بفروشمش اسب بخرم. هم به فرهنگمون میاد هم دیگه مشکل جای پارک و ترافیک نداره»
علاوه بر این‌ها، طرح ترافیک برای موتورسواران محدودیتی ایجاد نمی‌کند: «پدیده ی عجیبی که تو خیابونای تهران مخصوصا محدوده طرح ترافیک هست، موتوره. از در و دیوار موتور میره بالا. کجای دنیا انقدر موتور داره؟»
کاربری در صفحه شخصی خود در ایکس آورده است: «معمولا موتوری‌ها از یک متر منتهی الیه سمت راست خیابون‌ها برای عبور کردن استفاده می‌کنند، این تقریبا تبدیل به یک فرهنگ ترافیکی شده. اون یک متر رو برای موتورها خالی نگه داریم. حتی اگر یک ماشین بیرون بزنه و اون فضا رو پر کنه، موتوری‌ها گیر می‌کنند.»
به‌صرفه‌تر از خودرو
موتورسواری از نظر استهلاک وسیله نقلیه و مصرف بنزین و روغن و … به صرفه‌تر از استفاده از خودروی شخصی است. اگر چه قیمت موتورسیکلت‌ها در سال‌های اخیر و با توجه به بالا رفتن تقاضا، افزایش پیدا کرده است اما همچنان قیمت یک دستگاه موتورسیکلت معمولی صفر کیلومتر کمتر از یک سوم قیمت ارزان‌ترین خودرو صفر است.
کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز به این موضوع پرداخته‌اند. کاربری در صفحه خود در ایکس نوشت: «کاش از موتورسواری نمی‌ترسیدم واقعاً راننده‌های ماشین روز به روز بیشتر می‌رن روی اعصابم». کاربر دیگری نوشت: «خیلی عجیبه، من حتی تو تصوراتم از ورژن پولدارمم دارم موتور سواری میکنم». یک کاربر دیگر هم با انتشار تصویری از یک موتور و خودروی گران‌قیمت نوشت: «موتور یا ماشین؟ معلومه موتور!»
جا انداختن موتورسواری برای رفع مشکلات شهری مثل ترافیک و آلودگی؟
در شهرهای بزرگ و پرترافیک، طرح‌های محدودیت تردد و پرداخت عوارض برای کم کردن آلودگی هوا و گشایش گره‌های ترافیک سنگین اجرا می‌شود که این طرح‌ها همچنان که اشاره شد شامل حال موتورها نمی‌شود. بعضی می‌گویند استفاده از وسیله نقلیه‌ای مانند موتور چاره کار گشایش قفل ترافیک است: «راه حل ترافیک تهران فقط جا انداختن اسکوتر و موتور به جای خودروی شخصیه، حداقل در مناطق مرکز شهر و طرح ترافیک. این همه کارمند روزانه مجبورن با خودروی شخصی برن اگر موتور کابین‌دار داشتن ترافیک یک سوم میشد.»
موتورها از متهمان آلودگی هوا به شمار می‌آیند. به گفته مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای شهر تهران، موتورسیکلت‌ها سهم زیادی در آلودگی هوای کلانشهرها دارند و بر اساس آمار این وسیله نقلیه در موضوع آلاینده‌های گازی ۲۱.۳ درصد و در بحث ذرات معلق ۱۰ و یک دهم درصد نقش دارند. برخی البته نظر دیگری دارند: «موتورسیکلت‌ها متهم اصلی آلودگی هوا هستند؟ دو روز متوالی را تعطیل و تردد موتور در شهر را مطلقا ممنوع کنید. اگر کاهش آلودگی محسوس بود و اتهام اثبات شد، پروژه‌ای ملی با بازه زمانی مشخص برای تبدیل موتورهای بنزینی به الکتریکی تعریف و از تاریخ معینی تردد موتور بنزینی را ممنوع کنید.»
موتور؛ وسیله نقلیه یا سبک زندگی؟
انواع فروش قسطی موتورسیکلت خرید آن را برای اقشار مختلف آسان کرده است به طوری که صفحات بسیاری در شبکه اجتماعی اینستاگرام وجود دارد که به معرفی و فروش انواع موتورسیکلت‌ها مشغولند. تنها با یک جست‌وجوی ساده در اینستاگرام به صفحات بسیاری می‌توان رسید که موتورهای صفر و کارکرده را برای فروش به صورت نقد و اقساط به مخاطبان خود عرضه می‌کنند یا به معرفی انواع موتورسیکلت برای سلایق مختلف مشغولند.
در قسمت نظرات (کامنت) برخی از این پست‌ها، کاربران اینستاگرامی نظرات خود را درباره موتورها نوشته‌اند. به نوشته یک کاربر «مثل هر موادی یا هر چیزی معتادیشو داره ولی اگه معتادش بشی عاشقش میشی و میشه بهترین رفیقت همدمت خلاصه نیازی به کسی پیدا نمیکنی اگه عاشقش بشی. دانشمندا هم حتی گفتن موتور بهترین روانشناس هست. موتور میتواند شفای درد و جای خالی یه انسانی رو پر کند» و دیگری نوشت: «هیچکس مرامش اندازه موتور نیست!»
کاربری هم در ایکس درباره این وسیله نقلیه نوشت: «شارژو خرس ولنتاین میخاد عشق ما بنزینو روغن سلامتی دلبر آهنی»!
اعتراض با طعم موتورسواری
موضوعاتی مانند موتورسواری بانوان هر از چند گاهی در شبکه‌های اجتماعی داغ می‌شود. به نوشته یک کاربر مجازی «در منطق آپدیت نشده بعضی مدیران، اینکه زنی ترک موتورسیکلت بنشیند ایرادی ندارد ولی نمی‌تواند به‌صورت قانونی، گواهینامه بگیرد و به تنهایی موتورسیکلت براند!»
موتورسواری زنان از دید برخی یک کنش اجتماعی اعتراضی به نظر می‌رسد. در اینستاگرام پست‌های بسیاری از دختران وجود دارد که در آن تصاویر و ویدئوهایی از موتورسواری خود منتشر کرده و به اشتراک گذاشتند. در قسمت نظرات این پست‌ها عموماً واکنش‌های مثبت از طرف کاربران دیده می‌شود. یکی از کاربران نوشت: «چه کار خفنی!» و دیگری گفت: «من به شیرزنان کشورم افتخار میکنم.»
در ایکس (توییتر سابق) هم واکنش‌ها به موتورسواری زنان کم نبوده است. کاربری با انتشار تصویری از موتورسواری دو دختر با هشتگ #موتورسواری_زنان نوشت: «چقدر این عکس حس خوب بهم میده، دلم می‌خواد یک روز از عمرم یه موتور بخرم، مامانمو سوار کنم، دوتایی بریم خیابونا رو اینجوری بالا پایین کنیم. اون روز حتما می‌رسه.»
گلایه از آزار موتورسواران قانون‌شکن
در کنار محتواهایی که بیان شد، بسیاری در فضای مجازی از آزار و اذیت موتورسواران قانون‌شکن نوشته‌اند؛ به طور مثال «ذهنیت بخش قابل توجهی از موتورسواران: همه باید تلاش کنن من خودمو از هر نقطه‌ای، مطلقا هر جایی بتونم با زرنگی رد کنم. مشکل از بقیه‌ست که نمی‌فهمن وظیفه‌شونه موتورسوار زود برسه و تو ترافیک نمونه. اونا باید حواسشون باشه که من وقتی در حال انواع اقدامات محیرالعقولم یه وقت تصادف نکنم!»
کاربر دیگری با انتشار تصویر پلاک یک موتورسیکلت در صفحه شخصی خود نوشت: «این موتوریه امروز پیچید جلوم بعدم که بوق زدم بره کنار با لگد زد تو سپر ماشین و فحاشی کرد و بهم گفت یکار میکنم به چهار راه بعدی نرسی، منم جوابشو دادم. می‌ترسیم دنبالم بیاد، یکمم اومد دنبالم ولی دیگه منصرف شد. به پلیسم که زنگ زدم گفت برم کلانتری اونجا. درکل خیابون پر این آدمای …»
پست دیگر مجازی این که «چه کار مسخره‌ایه که حتی در ترافیک سنگین اتوبان‌ها، اتومبیل‌هایی که تنگ هم در ترافیک گیر کردن، باید به زور بوق زدن ممتد موتوری‌ها راه رو براشون باز کنن؟ که اگر باز نکنی یا نتونی، یا ضربه به ماشینت می‌زنن، یا داد می‌زنن یا می‌مالن به ماشینت و راهشونو باز می‌کنن!؟»
علاوه بر این‌ها، مواردی مانند ضرورت برخورد پلیس با تخلفات موتورسواران یا آزارگری برخی موتورسواران برای زنان در زمره مسائلی بوده در شبکه‌های اجتماعی بحث و نظرهای فراوانی به دنبال داشته است مانند ویدئویی که حدود یک ماه پیش از برخورد یک موتورسوار در پیاده‌رو با زنی منتشر و از زوایایی مانند حقوق زنان، آزارهای خیابانی، حجاب و بی‌حجابی و … بحث‌برانگیز شد.
